ოსმან ჩალიშქან-მჟავანაძე, საქართველოს საერთაშორისო ინვესტორთა ასოციაციის გენერალური მდივანი, თურქეთისა და საქართველოს მოქალაქე:
30 ოქტომბერს თურქეთში, ქალაქ საქარიას ერთ-ერთ სკოლაში, დილის 9 საათზე ქართულის პირველი გაკვეთილი ჩატარდა. ეს ისტორიული მომენტია, ამას თქვენ, საქართველოში მცხოვრები ადამიანები ვერ მიხვდებით. ჩვენ, თურქეთში მცხოვრები ქართველები ამას სხვანაირად ვუყურებთ, საშვილიშვილო საქმე დაიწყო. ეს თურქეთში მცხოვრები ქართველების, საელჩოების, საკონსულოების, საქართველოს საგარეო საქმეთა სამინისტროსა და აჭარის მთავრობის დიდი ხნის შრომის შედეგია.
30 ოქტომბერს ქალაქ ორდუში, დაბა უნიეში ქართული ენის სწავლება დაიწყო ქართული ენის ცენტრშიც. სამი თვის წინ შეიქმნა ჩვენებური ქართველების საზოგადოება უნიეში, რომელსაც ამჟამად გარდაცვლილი, ქართული წარმოშობის პარლამენტარის სახელი ეწოდა.
თურქეთში მცხოვრები ქართველების ახალმა თაობამ, რომლებიც წასული არიან სხვადასხვა ქალაქში, სახლიდან შორს არიან, ქართულად იციან: „მე გურჯი ვარ“, „პური“ და „ჭადი“. მართალია, ბოლო ხანებში თურქეთის არხებზე, ფეისბუქზე, სოციალურ ქსელებში, ბევრ ინფორმაციას ვავრცელებთ, მაგრამ უკვე გაზრდილმა ადამიანმა რამდენი უნდა ისწავლოს, ამიტომ მთავარია ბავშვებმა ისწავლონ. ეს მხოლოდ ქართული არაა, ბავშვი სწავლობს ქართულ კულტურას, აქედან ჩასულმა ქართველებმა უნდა ასწავლონ თან, თურქის ნასწავლი სხვაა და ქართველის ნასწავლი – სულ სხვა. ვფიქრობ, არა მარტო საქარიაში, არამედ სხვა ქალაქებში, სადაც ცხოვრობენ ქართველები, მალე დაიწყება სკოლებში ქართული ენის სწავლება. კანონის თანახმად, ათმა ბავშვმა უნდა გამოთქვას ქართული ენის სწავლის სურვილი, რომ კლასი გაიხსნას. ათი ბავშვიდან რომ ხუთმა ისწავლოს ქართული, ჩათვალეთ, რომ ეს ჩვენი წარმომადგენელი იქნება თურქეთში. ეს ბავშვები ხომ გაიზრდებიან, ვიღაც პროკურორი გახდება, ვიღაც პოლიციელი, თანამდებობის პირი, მოქალაქე, – ჩვენ ასეთი ხალხი გვჭირდება თურქეთში. კი, თურქეთი ჩვენი მეზობელი ქვეყანაა, მაგრამ პარლამენტში, მთავრობაში, როცა საქმე ეხება საქართველოს, ჩვენებურები სხვანაირად რეაგირებენ ამ თემებზე. ეს არა მარტო ენის სწავლაა, ჩვენ უნდა გავზარდოთ ქართველების შვილები ისე, რომ შეუყვარდეთ საქართველო. 2 მილიონ 800 ათასი ქართველი ვართ თურქეთის რესპუბლიკაში, 1800 სოფელია, სადაც ქართველები ცხოვრობენ. იმის თქმა მინდა, რომ მუშაობაა საჭირო, არ უნდა გაჩერდეს ეს ყველაფერი ენის სწავლაზე.
თურქეთში მალე იქნება ტელევიზია ქართულ ენაზე. უკვე არიან ქართველები, რომლებიც გადიან ტრენინგებს და ემზადებიან. ეს გააკეთა იბრაჰიმ შახინმა, რომელიც გენერალური დირექტორი იყო სამთავრობო ტელევიზიის, ახლა იგი სამსუნის გუბერნატორია. როცა ჩავედი ანკარაში, მითხრა, ოსმან, დავაჩქაროთ ეს საქმე, იმიტომ, რომ მე აღარ ვიქნები აქ მერეო. ალბათ მალე იქნება ეს ყველაფერი, თან თურქეთს ევროკავშირში შესვლა უნდა, უკვე არის ტელევიზია ქურთებისა და არაბებისათვის და იქნება ქართულიც. ეს იქნება 24-საათიანი ჩვენება, ქართული რადიო კი უკვე არის თურქეთში.
თურქეთში მცხოვრებ ქართველებს ძალიან დიდ პატივს სცემს თურქეთის მთავრობა. ჩვენ ყველა ადგილას ვართ, ქალაქის მერიაში, პარლამენტში, არიან ქართველი გუბერნატორები, ქართველები არიან ჯარში და ეს ძალიან მნიშვნელოვანია. ჩვენ სადაც ვცხოვრობთ, იმ ქვეყნის, თურქეთის კანონებს, დროშას, პატივს ვცემთ. მე ვარ თურქეთის მოქალაქე – პირადობის მოწმობით, მაგრამ სისხლით, გენით, ვარ ქართველი. გულისტკივილით მინდა აღვნიშნო, თურქეთში ქართველებს გვეძახიან გურჯებს, ბათუმში კი თურქებს ან თათრებს. თურქეთის რესპუბლიკაში, მაგალითად, თუ ვიკითხავ ვინმეზე – ეს ვინ არის, მეუბნებიან – „ეს ბეშირის შვილია, ჩვენებური რომ არის, გურჯი“, ბათუმში ჩამოდიხარ და თურქიაო – ამბობენ.
ახლაც მახსოვს, 2006 წელს ინტერვიუ მივეცი ჟურნალისტს, რომელმაც მითხრა, ბატონო ოსმან, თქვენ მაინც თურქი ხართ, რადგან თურქეთში დაიბადეთო. მე ვუთხარი, გეშლებათ ქალბატონო, თუ ადამიანი ავტობუსში დაიბადა, რა, ავტობუსი იქნება-მეთქი?! რა მნიშვნელობა აქვს სად დავიბადე, თუ ქართველი ამერიკაში დაიბადა, ამერიკელია?! ეს არასწორი მიდგომაა და ალბათ ახალი თაობა ამას აღარ იტყვის, ალბათ გადავლახავთ ამას.
მე გამიმართლა, ვემსახურები საქართველოს და თურქეთს, ბევრს უნდა ასე, მაგრამ ამას მოტივაცია სჭირდება. თურქეთში მცხოვრებ ქართველებს არაფერი არ გვჭირდება, ჩვენ გვჭირდება მარტო ხანდახან მოკითხვა და მოფერება, ზურგზე ხელის გადასმა. მამაჩემი ახლაც ამბობს და ბაბუაჩემიც ამბობდა: შვილო, თურქმა ვერ უნდა გაიგოს, რომ შენ ჯიბეში ფული არ გაქვს, ყოველთვის წელში უნდა იყო გამართულიო. სულ ასე ვართ ჩვენ, ქართველები თურქეთში. ჩვენ ცხოვრება იქ თავიდან დავიწყეთ, ეს ძალიან მნიშვნელოვანია. ართვინში რომ არიან ქართველები, ისინი იქ ცხოვრობდნენ, მაგრამ როცა ბაბუაჩემის მამა წავიდა თურქეთში, ქალაქ ორდუში, 1878 წელს, მუჰაჯირების დროს, მას არაფერი ჰქონდა. ჯერ ქალაქში იყო, მერე ავიდნენ მთაში, ნახეს ადგილი, სადაც ძლიერი ქარი არ უბერავდა, იქ დასახლდნენ. ხეები მოჭრეს, სახლი გააკეთეს, კარტოფილი დათესეს, სიმინდი და მერე თხილი. ასე გაამრავლეს მისი გვარი.
ახლა უფრო ადვილია ბევრი რამ. სტამბულში არის ჩვენებურების ასოციაცია, იზმირში, სინოპში, სამსუნში, ბურსაში… ბევრი არიან და ხანდახან ჩასვლა უნდა, ნახვა, მოკითხვა, მოტივაცია უნდა, რომ არ დაავიწყდეთ ქართული. არიან ადამიანები, ჩვენებურები, რომლებსაც არ აქვთ საშუალება, ან სიძე, ან ცოლი თურქია, იმ თურქებს უნდა მოვეფეროთ და ვეცადოთ, შვილი ქართველად გავზარდოთ, ესაა ჩვენი მიზანი, ესაა მთავარი.
მე ბებიამ მასწავლა ქართული, წერა-კითხვა კი ბათუმში რომ ჩამოვედი, მერე ვისწავლე. ბებიაჩემი ქათამაძე იყო, ძალიან მარიფათიანი და მკაცრი ქალი. ადრე სკოლამდე ვიცოდით მარტო ქართული ენა, თურქულს სკოლაში ვსწავლობდით, იმიტომ, რომ ოჯახში სიძე ან რძალი თურქი არ იყო და სულ ქართულად ვსაუბრობდით. მე ვამაყობ ჩემი ცოლით, რომელიც თურქეთის მოქალაქეა, თურქია, მაგრამ ბებიაჩემი ამის გამო ჩემს ქორწილში არ მოვიდა, ოთხი თვე არ მელაპარაკებოდა. სანამ ჩემმა ცოლმა არ ისწავლა ქართული წესი, კულტურა, სამზარეულო, ბებიაჩემი არ შეგვირიგდა.
ახლა უკვე არის პროგრამა თურქეთში მცხოვრები ჩვენებური ქართველებისთვის, რომლებსაც შეუძლიათ ისწავლონ თბილისში. ჩემი შვილი ახლა ქართულ წერა-კითხვას სწავლობს, საუბარი იცოდა, თუ მე ცოცხალი ვიქნები, ჩემი შვილი ისწავლის საქართველოში, თბილისში, მასაც უნდა ეს და ემზადება. მინდა, რომ ჩემი შვილი იყოს საქართველოს წარმომადგენელი თურქეთში ან სხვა ქვეყანაში, არა აქვს ამას მნიშვნელობა.
