როი ეიედენი ბათუმის შავი ზღვისა და გადაზიდვების მეექვსე საერთაშორისო კონფერენციაში მონაწილეობდა. კონფერენცია დღეს, 19 მაისს დასრულდა. მან თავის მოხსენებაში შავი ზღვის პორტებს შორის არსებულ პრობლემებსა და თურქეთის ხელისუფლების ამბიციურ ჩანაფიქრზე ისაუბრა ბოსფორის სრუტესთან დაკავშირებით. მისი თქმით თურქეთი ოცნებობს ბოსფორის სრუტე არხად გადააქციოს.
ბოსფორთან დაკავშირებული გეგმა მან გიჟურ იდეად შეაფასა: „თურქეთში ეს შესაძლებელია.“ როი ეიედენი სტამბოლში საზღვაო საკონსულტაციო კომპანიას „Maritime Advisory“-ს ხელმძღვანელობს, რომლის მიზანიც რისკების ანალიზი და პორტებს შორის ხელმისაწვდომობის უზრუნველყოფაა.
პორტებს შორის ურთიერთობების საკითხებსა და ბოსფორთან დაკავშირებულ გეგმებზე კონფერენციის პირველი ნაწილის დასრულების შემდეგ მან რამდენიმე კითხვაზე „ბათუმელებს“ უფრო ვრცლად უპასუხა.
როი ეიედენი
ეკონომიკური განვითარების მაჩვენებლებთანაა დაკავშირებული – იმდენი ტვირთი აღარ შემოდის. რეგიონში მზარდი კონკურენციაა: ირანს მოეხსნა სანქციები და მისი გზაც გაიხსნა. ამიტომ ის ტვირთი, რაც საქართველოს გავლით მიდიოდა, ახლა ირანის გავლით მიდის კასპიის ზღვის ქვეყნებში. როდესაც ჩვენ ვსაუბრობთ დაცემაზე, ეს არის ტენდენცია კონკრეტული დროის მონაკვეთისთვის – ეს არ ნიშნავს, რომ ის სულ უკან წავა. ამ მონაკვეთში ასე მოხდა. საქართველოს სტრატეგიული პოზიცია აქვს.
ინფრასტრუქტურის გაუმჯობესების აუცილებლობაზეც ისაუბრეთ, საქართველოს ამ მხრივ მკვეთრად გამოხატული პრობლემები აქვს და გადამზიდავი კომპანიები ჩივიან ამაზე?
ვერ ვიტყვი, რომ ცუდი მდგომარეობაა, მაგრამ უნდა გაუმჯობესდეს. არის რაღაც, რაც დასახვეწია. თუ შევადარებთ სინგაპურისა და როტერდამის პორტებს გესმით ალბათ… მაგრამ ამ რეგიონში არსებულ პორტებთან მიმართებით ნორმალურია.
თქვენ ახსენეთ მეზობელი თურქეთის ბოსფორის სრუტესთან დაკავშირებულ გეგმაზე. თქვით, რომ თურქეთი გეგმავს ბოსფორის სრუტე არხად გადაქციოს, რა შეიცვლება, მაგალითად, საქართველოსთვის თუ ეს იდეა მართლაც განხორციელდა?
ბოსფორი ბუნებრივი კავშირშია ზღვებს შორის და, შესაბამისად, ნავიგაცია რთულია. დიდი გემები ვერ შედიან ბოსფორის სრუტეში. 2023 წლამდე აქვს ვადა ხელშეკრულებას, რომლის მიხედვითაც შავი ზღვის ქვეყნებს ბოსფორზე თავისუფლად გადაადგილება შეუძლიათ. გარდა ამისა, ბისფორის სრუტე ძალიან გადატვირთულია. მე ვცხოვრობ ბოსფორის სრუტესთან და მოძრაობაა მუდმივად. თურქეთის მთავრობამ იფიქრა რა შეიძლება რომ გააკეთოს? – პირველ რიგში, ეს უნდა გახდეს უფრო უსაფრთხო, მოძრაობა და, რა თქმა უნდა, მომგებიანი უნდა იყოს. შეხედეთ გეოგრაფიას და სტამბულის დასავლეთ მხარეს, მართლაც შესაძლებელია, რომ გაითხაროს არხი.
ეს საკითხი – გარემო, გეოლოგია უკვე შესწავლილი გაქვთ?
საწყისი კოსულტაციები უკვე გავლილი გვაქვს. ჩემი აზრით, ეს მართლაც გიჟური პროექტია, დაახლოებით ისეთივე ტაჯმა-ჰალი რომ ააშენო. ეს იქნება არხული გვირაბი.
გეოლოგების მოსაზრებებს იცნობთ?
დიახ, ჩვენ ვიცით, რომ ეს არის მიწისძვრებისთვის სენსიტიური ტერიტორია და ძალიან ბევრი გამოწვევაა ინფრასტრუქტურული თვალსაზრისით.
ეს შორეული პერსპექტივაა, ალბათ, არა?
თურქეთში არ არის ეს შორეული პერსპექტივა. თურქეთი ის ქვეყანაა… ათწლეული მაინც დასჭირდება ამ პროექტის განხორციელებას, მაგრამ თურქეთში რაღაცეები უფრო ჩქარა კეთდება. მოკლე დროში დიდი გავლენა არ ექნება ამას შავი ზღვის პროექტების სტრუქტურაზე. თუ პროექტი განხორციელდა, ეს ნიშნავს, რომ ბევრი დიდი გემი შემოვა ზღვაში. საქართველოს დრო აქვს, რომ მოემზადოს.
თქვენ აღნიშნეთ ისიც, რომ თურქეთისა და რუსეთის მთავრობების კვლავ დამეგობრება ბაზარზე შეცვლის სიტუაციას.
რაც შეეხება ქვეყნებს შორის ურთიერთობებს, ვაჭრობა ყოველთვის იყო თურქეთსა და რუსეთს შორის, რუსეთსა და უკრაინას შორის. უფრო ტურიზმი იყო პრობლემა და არა ექსპორტის მოცულობა, რასაც ეს ქვეყნები ახორციებენ ერთმანეთს შორის. რუსეთიდან ტურიზმი დაეცა თურქეთში ძალიან.
მთავარ ფოტოზე: სტამბული. ფოტო: ევროპული პრესფოტო სააგენტო – EPA/SEDAT SUNA
