ვიქტორია როშჩინა ციფრული ტელევიზიის – „ჰრომადსკეს“ ჟურნალისტია, რომელმაც რუსი სამხედროების ტყვეობაში ერთი კვირა გაატარა. ვიქტორია მაშინ დააკავეს, როდესაც ალყაში მოქცეულ მარიუპოლში შესვლას ცდილობდა. რეპორტაჟში, რომელიც ჟურნალისტმა გათავისუფლების შემდეგ გამოაქვეყნა, ის დეტალურად ჰყვება თავისი დაკავებისა და პატიმრობაში გატარებული დღეების შესახებ.
______________________
„12 მარტის დილას ზაპოროჟიეში ვიყავი. გადავწყვიტე, მარიუპოლამდე მიმეღწია და იქიდან რეპორტაჟი მომემზადებინა. მიმაჩნდა, რომ ალყაშემორტყმულ ქალაქზე სიმართლე უნდა მომეყოლა. ეს ჩემი ინიციატივა იყო.
გავიგე, რომ მარიუპოლისკენ ჰუმანიტარული ტვირთი მიჰქონდათ, თუმცა მათ შეკრების ადგილას ვეღარ მივუსწარი. სამხედრო-სამოქალაქო ადმინისტრაციაში დავრეკე და ვიკითხე, შემეძლო თუ არა დავწეოდი კოლონას. მითხრეს, რომ ცდად ღირდა. კერძო მძღოლი ვერ ვიპოვე, ამიტომ სხვა კოლონას გავყევი. მარიუპოლში მიმავალ ტრანსპორტს ვასილიევკასთან დავეწიეთ და გადავჯექი.
ოკუპანტების პირველი საგუშაგო იქვე, ვასილიევკაში, დაგვხვდა. რუსმა სამხედროებმა მონდომებით შემამოწმეს. ქურთუკი გამახსნევინეს, ჩანთა გაჩხრიკეს, ფოტოაპარატი დაინახეს და მკითხეს, ჟურნალისტი ხომ არ ვიყავი. დავუდასტურე. მითხრეს, რომ მარიუპოლში არაფერი მესაქმებოდა და ზაპოროჟიეში უნდა დავბრუნებულიყავი. დაათვალიერეს ტელეფონი, ფოტოაპარატი. ვერაფერი იპოვეს. ვთხოვე, მოეცათ ნება, კოლონასთან ერთად გამეგრძელებინა გზა. გამიშვეს. ღამის გასათევად ბერდიანსკში შევჩერდით.
დილით გზა განვაგრძეთ, თუმცა ქალაქის გასასვლელში ისევ გაგვაჩერეს და გვითხრეს, ბრძანებას დავლოდებოდით. გზაჯვარედინზე, საიდანაც მანგუშისკენ, ენერგოდარისა და ვასილიევკისკენ მიდის გზები, ასე ორი-სამი საათი ვიდექით. ხმა გავრცელდა, რომ არ გაგვიშვებდნენ. გვერდით რამდენიმე მანქანამ ჩაგვიარა და ქალმა მარიუპოლიდან, რომელიც ჩვენთან ერთად იმყოფებოდა, თქვა, რომ იპოვა ადგილობრივები, რომლებსაც შეეძლოთ მარიუპოლამდე ჩავეყვანეთ. თუმცა როდესაც დანიშნულების ადგილას მივედით, მანქანები აღარ დაგვხვდა. რუსი სამხედროები გამოგველაპარაკნენ და გვითხრეს, მოგვეცადა – თუ კიდევ გამოივლიდა ვინმე, გაგვაყოლებდნენ.
ცოტა მოშორებით გავედი. ის იყო დავაპირე კოლონასთან მიბრუნება, რომ რუსი სამხედრო მომიახლოვდა და ტელეფონი მომთხოვა. მითხრა, რომ ზემოდან ჩემი შემოწმების ბრძანება მიიღო. მკითხა, ჟურნალისტი ვიყავი თუ არა. ტყუილი არ მითქვამს, ვიფიქრე, ეს უარესი იქნებოდა. WhatsApp გამახსნევინა და დაინახა კონტაქტი „СБУ ზაპოროჟიე“. მესიჯი იყო თხოვნით, გამოგვექვეყნებინა უკრაინის მხარეს გადასული რუსი სამხედროს ვიდეო.
სხვა სამხედროებთან წამიყვანა. შემდეგ, დაელაპარაკნენ მიტროპოლიტ ლუკას, რომელიც სხვა სასულიერო პირებთან ერთად მიჰყვებოდა ჰუმანიტარულ ტვირთს. როდესაც დაბრუნდნენ, მითხრეს, რომ მათ უნდა გავყოლოდი. ჩამსვეს პატიმრების გადასაყვან მანქანაში და ოთხი „კადიროველის“ თანხლებით ბერდიანსკის რაიონულ ადმინისტრაციაში წამიყვანეს.
იქ დამხვდნენ კაცები მუქ სამოქალაქო ტანსაცმელში და შავ ნიღბებში. ძალიან ახალგაზრდები მეჩვენნენ – ასე 30 წლამდე. დამიწყეს დაკითხვა, მჩხრეკდნენ, ტელეფონსა და დოკუმენტებს მიმოწმებდნენ. მეუბნებოდნენ, რომ ჟურნალისტი კი არა პროპაგანდისტი და ჯაშუში ვარ. ცდილობდნენ, თანამშრომლობაზე დავეთანხმებინე – გადამეღო მასალები რუს სამხედროებზე და ჰუმანიტარულ საქმიანობაზე. უარი ვუთხარი. ეს დაახლოებით ერთ საათს გაგრძელდა. შემდეგ ერთმა თქვა, – „ყველაფერი გასაგებია“. როგორც მერე მივხვდი, რუსეთის ФСБ-დან [რუსეთის ფედერალური უსაფრთხოების სამსახური] იყო.
ნიღბიანმა კაცმა მეორე მოიყვანა – უფროსი. როდესაც ვკითხე, ვინ იყო, მიპასუხა: „მე კაცი ვარ. შენ კი ორი ვარიანტი გაქვს: ქალების ციხე, ან დაღესტნელების ბაზა“. ვკითხე, რას ნიშნავდა ეს, თუმცა არაფერი აუხსნია. ეს კაცი რომ წავიდა, ორი ახალგაზრდა მეცა, თვალებზე შარფი შემომახვია და გარეთ გამიყვანა. ვყვიროდი, რომ ჟურნალისტი ვარ, რომ ძებნას დამიწყებენ, რომ ასე არ შეიძლება, რომ ეს არ შერჩებათ.
უშიშროების სამსახურის შენობაში წამიყვანეს. ეს უკვე შემდეგ აღმოვაჩინე.
ჩეჩნები და დაღესტნელები დაგვხვდნენ. პატარა ოთახში მომათავსეს. ერთი მაგიდა იყო, სკამი და ფანჯარა, რომელიც დახურეს და მასთან მისვლა ამიკრძალეს. მომიტანეს პლედი, რომელიც მერე იატაკზე გავშალე, რომ დამეძინა. თბილოდა. მხოლოდ ტუალეტში გავყავდი. ყველა ნივთი ჩამომართვეს. როდესაც ვეკითხებოდი, როდის გამიშვებდნენ, მპასუხობდნენ, – „როდესაც კიევს ავიღებთ“ – და ამატებდნენ, – „იმ კოლონაში მთავარი ლუკა იყო და მან შენზე უარი თქვა“.
დროდადრო დასაკითხად შემოდიოდნენ.
„ჩვენ ნამუსი არ გვაქვს, ჩვენთვის კანონები არ არსებობს“, – აცხადებდნენ ФСБ -ს თანამშრომლები. „უკრაინა აღარ არსებობს“, – ყოველდღე მეუბნებოდნენ ამას.
„სადმე აქვე რომ დაგმარხოთ, ვერავინ ვერასდროს გაიგებს და ვერც ვერავინ ვერასდროს გიპოვის“, – რამდენჯერმე მითხრეს. შიში არ მიგრძვნია, მესმოდა, რომ ეს ზეწოლის ტიპური მეთოდები იყო. ვგრძნობდი სასოწარკვეთას გაურკვევლობის და იმის გამო, რომ დრო გადიოდა და ჩემს საქმეს ვერ ვაკეთებდი.
„***ზე გვკიდია, რომ ჟურნალისტი ხარ და გოგო ხარ“, – მიყვიროდნენ, თუმცა იმასაც ვხვდებოდი, რომ ეს ასე არ იყო. მათ მაინც აკავებდა ის, რომ ჟურნალისტი ვიყავი.
„ფე-ეს-ბეშნიკების“ ყოველდღიურ ფსიქოლოგიურ ზეწოლას „კადიროველები“ თავისას უმატებდნენ. მუდმივად მაკონტროლებდნენ და მარწმუნებდნენ, რომ თანამშრომლობაზე უნდა წავსულიყავი. „ესენი სერიოზული ხალხია და ასე უბრალოდ არ გაგიშვებენ. დათანხმდი მათ პირობებს, შენ ხომ ასეთი ახალგაზრდა ხარ, თორემ სამუდამოდ აქ მოგიწევს ჯდომა“, – და ამატებდნენ, – „აქ ჩვენ ვართ ძალა, ისინი კი – გონება“.
საჭმელი მოჰქონდათ, თუმცა უარს ვამბობდი. პირველ დღეებში, რაც ზაპოროჟიედან მქონდა წაღებული, ის ვჭამე. როცა გამითავდა, ტკბილ ჩაის ვსვამდი. ვგრძნობდი, როგორ მეცლებოდა ძალა. წამოდგომა მიჭირდა უკვე. ბოლოს რომ მოვიდნენ, უკვე ვეღარ ვდგებოდი ფეხზე და მაინც ჯიუტად ვითხოვდი გათავისუფლებას. როდესაც ხმამაღლა დავიყვირე, ერთ-ერთმა ჩეჩენმა დამარტყა, – „სახლში არ ხარ და ტონს დაუწიე“.
მათ შორის იყვნენ ისეთები, ვინც ცოტა ადამიანურად იქცეოდა. მოდიოდნენ და მეკითხებოდნენ, როგორ ვიყავი. მთავაზობდნენ, რამე მეჭამა და შიმშილით თავი არ მომეკლა.
ვითხოვდი, მოეცათ საშუალება, დამერეკა. უარს მეუბნებოდნენ.
ბოლოს, ჩინოვნიკებმა თქვეს, რომ ჩემთან „ნეიტრალურ ინტერვიუს“ ჩაწერდნენ და ამის მერე გამიშვებდნენ. მე ხაზი გავუსვი, რომ არაფრის მოგონებას არ დავიწყებდი, დამთანხმდნენ. ცოტა ხნის შემდეგ, მოვიდნენ კამერით, დაწერილი ტექსტი მომცეს და მომთხოვეს წამეკითხა. არ ვეთანხმებოდი ფორმულირებას „სიცოცხლის გადარჩენის მაღალი ალბათობა“, თუმცა ვიდეოს ჩაწერაზე დავთანხმდი. იქ უკვე აღარ იყო ის მოთხოვნები, რაც მანამდე წამომიყენეს – პირდაპირ რუსეთის მხარდაჭერა და უკრაინის დადანაშაულება.
როდესაც ვიდეოს ჩაწერას მოვრჩით, სხვა ადგილას გადამიყვანეს. გზაში გაჰყვიროდნენ, რომ ციხეში მივყავდი. ეს იყო ბერდიანსკის კოლონია. მხოლოდ დოკუმენტები მომცეს.
ტელეფონი და ფოტოაპარატი „პროპაგანდისტული საქმიანობის ინსტრუმენტებად“ გამოაცხადეს და მათ დაბრუნებაზე უარი თქვეს. ღამე რუსი სამხედროს ოთახში გავათენე. ვითომ, ჩემს დასაცავად იყო იქ. ღამით შუქი გამორთეს, ძალიან აცივდა, რადგან გამათბობელიც გამოირთო.
ჩართული ფანრით ვიწექი და დილამდე საათებს ვითვლიდი. იმ ჯარისკაცმა მითხრა, რომ ვინც მე მკითხავდა ФСБ -ს თანამშრომლები იყვნენ. ისიც მითხრა, რომ ეშინოდა, ღამე არ მომეკლა. მეკითხებოდა, – „ჩვენ ოკუპანტებად მიგაჩნივართ?“, – მერე უკრაინის გერბი და დროშა დამიწყო წინ, – „ეს იმისთვის, რომ მშვიდად იყო. ხომ ხედავ, არ დაგვიმტვრევია“.
დილით თვალები ისევ ამიხვიეს, კოლონიის ტერიტორიიდან გამიყვანეს და მიმანიშნეს მიმართულება, საით წავსულიყავი. უახლოეს გაჩერებამდე და საევაკუაციო ბაზამდე მივედი, მეორე დღეს კი საევაკუაციო კოლონასთან ერთად უკრაინის კონტროლირებად ტერიტორიაზე გადავედი.
მინდა, მადლობა ვუთხრა ყველას, ვინც ჩემ გამო ღელავდა და მეძებდა“.
____
თარგმნა თამარ რუხაძემ
მთავარ ფოტოზე: ვიქტორია როშჩინა
