დავით ბაციკაძე (აჭარის უმაღლესი საბჭოს თავმჯდომარის მოადგილე): 1-ელი ოქტომბერი იყო ზღვარი. ერთი მხრივ, ოცნება ავიხდინეთ და არჩევნების გზით ხელისუფლება შეიცვალა საქართველოში და მეორეც, ამომრჩეველი დარწმუნდა თავის შესაძლებლობებში. არჩევნებზე მისვლით მათ დაიჯერეს, რამდენად ფასეული არის დემოკრატიული ღირებულებები და, პირველ რიგში, არჩევნები. მინდა ვთქვა, რომ ჩემთვის, როგორც პოლიტიკოსისთვის, მთავარი ის იქნება, რომ ყოველი დღე იქნება 1-ელი ოქტომბერი. რომ საზოგადოება არ მოდუნდება და საზოგადოება თავის სიტყვას იტყვის. ეგრეთწოდებული „ვარდების რევოლუციის“ შემდეგაც გვქონდა იმის მოლოდინი, რომ რაღაც შეიცვლებოდა.
მიხეილ სააკაშვილის მმართველობის დროს საზოგადოება ინდეფერენტული გახდა მოვლენების მიმართ. ამასთან, ამომრჩეველმა თავიდან პატარ-პატარა ბოროტებების პატიება შეძლო და, საბოლოოდ, მივიღეთ ძალიან დიდი ბოროტება. სწორედ იმის იმედი მაქვს, რომ 1-ელი ოქტომბრის შემდეგ ასეთი პატარა ბოროტებების პატიება აღარ იქნება. საზოგადოებამ ამის უფლება არ უნდა მოგვცეს ჩვენ, პოლიტიკოსებს. აქედან გამომდინარე, პოლიტიკოსები ბევრად უფრო პასუხისმგებლიანი ვიქნებით და ბევრად უფრო მივაქცევთ ყურადღებას იმას, თუ რა უნდა ხალხს. ხალხისგან და ჩვენგან მზაობა არსებობს იმის რომ, მოხდეს სისტემური ცვლილებები. თუკი საკანონმდებლო დონეზე ვერ მოვახერხეთ სისტემური ცვლილებები, მაშინ არაფერი გამოგვივა.
ახლა უმაღლესი საბჭოს დეპუტატები ვმუშაობთ იმისთვის, რომ თვითმმართველობების ავტონომიურობა ჩამოვაყალიბოთ. მაგრამ არსებობს ერთი შემაფერხებელი გარემოება, ჩვენ უნდა გადავხედოთ ჩვენი ქვეყნის მოწყობის წესს. პრინციპში, კოალიციის ექვსივე სუბიექტს აქვს მზაობა რეგიონალიზმზმე გადავიდეს, მხოლოდ ერთ პარტიას აქვს სხვა შეხედულება. მაგრამ, მზაობა იმისა, რომ რეგიონალიზმისკენ წავალთ, არსებობს. ეს არის ევროპული გზა და დემოკრატიის განმტკიცების ერთ-ერთი ინსტიტუტი, რომელიც სამომავლოდ დაგვეხმარება. საფიქრალი გვაქვს ბევრ ინსტიტუტზე. ყველაზე მეტი სამუშაო დასჭირდება ამ გუნდს იმისათვის, რომ სასამართლო გაათავისუფლოს ხელისუფლების წნეხისგან. თუკი ეს მოხდება, მაშინ ერთ-ერთი ყველაზე მნიშვნელოვანი პრობლემა მოხსნილად ჩაითვლება.
შეიძლება ვინმე შემომედავოს, მაგრამ ბევრი სოციალური პაკეტის ასრულებას მე მირჩევნია, სწორედ ეს ღირებულებები წამოიწიოს პირველ პლანზე და ჩვენი ყურადღება აქეთკენ იყოს მიმართული. ამაში, ჩემი აზრით, უნდა იყოს ჩართული მესამე სექტორი – სამოქალაქო საზოგადოება. ახლა მოდის ბევრი საკითხი, რომელიც სამოქალაქო საზოგადოების განსჯის საგანი უნდა გახდეს. იგივე აჭარის ტელევიზიის საკითხი, ან კიდევ აჭარის სტატუსი, რომელიც ამ დრომდე გაურკვეველია და ეს პრობლემა, რომელიც თან გვდევს, მოსაშორებელია. გვაქვს ჩვენი ინიციატივები და ვფიქრობთ, რომ რეგიონის უფლებების მომატება შეიძლება მხოლოდ იმ შემთხვევაში, თუ მას ექნება ფისკალური დეცენტრალიზაცია. სადაც არ არის ეკონომიკური დაინტერესება და მოსახლეობისთვის სიკეთეების მიღების საშუალება, იქ სახელმწიფო და საზოგადოება ვერ ვითარდება.
მოდერატორი: საზოგადოებაში მოლოდინებისა და განწყობების მთელი წყება შეიქმნა, რომელიც მანამდე არსებული საზოგადოებრივ-პოლიტიკური ცხოვრების განმსაზღვრელი ჩარჩოების ეტაპობრივ, მაგრამ ძირეულ ცვლილებას, ან უარყოფას, ანდაც უკიდურეს შემთხვევაში, დანგრევას გულისხმობს. მსგავსი ცვლილებების ყველაზე ქვედა დონის გამოვლინებებად „დამნაშავეთა“ საყოველთაო და საჯარო დასჯის, შეიძლება ითქვას „საზოგადოებრივი შურისგების“ მოთხოვნა იქცა, რაზე რეაქციაც საზოგადოების ნაწილში „რევანშიზმის საფრთხეზე“ დაფუძნებული შიში გახდა. რას უნდა მიექცეს ყურადღება და რა საშიშროება ახლავს თან ტენდენციებს, ამ თემაზე იურისტი თამარ გურჩიანი ისაუბრებს.
თამარ გურჩიანი: ყველა დადებითად ვაფასებთ, ყველა შეთანხმებულები ვართ იმაზე, რომ სახალხო დამცველის არჩევა საზოგადოებრივი დისკუსიის საგანი გახდა. უკვე სამ კვირაზე მეტია, რაც სატელევიზიო შოუების მთავარი თემა გახლდათ ეს საკითხი და დასაწყისში მეც საზოგადოების დიდი ნაწილის მსგავსად ვფიქრობდი, რომ ეს იყო კარგი. მაგრამ დღეს უკვე ვფიქრობ, რომ ძალიან მალე ჩვენ მივუახლოვდით ზღვარს. აღმოჩნდა, რომ საზოგადოება სახალხო დამცველის კანდიდატთა კვალიფიკაციაზე კი არ მსჯელობდა, არამედ ბევრ სხვა წვრილმან და უმნიშვნელო დეტალზე ლაპარაკობდნენ, მაგალითად გარეგნობაზე, სტილზე და იმაზე, ვინ სად მიიღო განათლება. ჩვენ გვაქვს თმენის ვალდებულება, მაგრამ ცუდი ამ განხილვების დროს იყო ისიც, რომ გარკვეული სამოქალაქო ჯგუფები მთავრობას არა რეკომენდაციას უწევდნენ, არამედ ულტიმატუმებს უყენებდნენ. მე პირადად, შესაძლოა ამ გარემოების გამო არ შევწუხებულვარ, მაგრამ მაწუხებს ის ფაქტი, რომ სახალხო დამცველის არჩევა სინამდვილეში საზოგადოებას არ შეუძლია. ისევე როგორც ეს არ შეუძლია მოსამართლეებთან მიმართებაში. არც მოსამართლე და არც სახალხო დამცველი პირდაპირ ადამიანების მიერ არ აირჩევა. ამას კი აქვს თავისი მიზეზი, ვინაიდან, ადამიანები სწორად ვერ შეაფასებენ იმას, რამდენად კარგად იცის კანდიდატმა კონსტიტუცია და კანონი.
სახალხო დამცველის პირველი და მთავარი დანიშნულება სწორედ ის არის, რომ დაიცვას კონსტიტუცია და კანონი და ამით ზედამხედველობა გაუწიოს ადამიანთა უფლებათა დაცვას. რიგით მოქალაქეებს ამის შეფასების უნარი არ შესწევთ და ეს არის აბსოლუტურად ლოგიკური. ჩვენი ქვეყანა არის დემოკრატიული რესპუბლიკა, ეს არის გაშუალებული დემოკრატია. ჩვენ პარლამენტარებს იმიტომ ვირჩევთ, რომ ასეთი მნიშვნელოვანი გადაწყვეტილებები მათ მიიღონ. თანდათანობით შესაძლებელია ამ ფასეულობის დევალვაციამდე მივიდეთ. რადგან, სახალხო დამცველის კანდიდატები ალაპარაკდებიან სწორედ ისეთ ენაზე, რომელსაც ჩვენ პოპულისტურ ენას ვეძახით. იმიტომ, რომ ლეგალისტური ენა, თქვენ იცით, რომ არავისთვის არ არის გასაგები.
რიგით ამომრჩეველს ნებისმიერი პირისგან, რომელიც მუდმივად ჩანს ტელეეკრანზე, უნდა იმ თემების მოსმენა, რომელიც თანხვედრაშია უმრავლესობის აზრთან. და შესაბამისად რელიგიის თავისუფლებასთან კამათი და სხვადასხვა ჯგუფების უფლებებზე კამათი არ არის პოპულარული, რაზეც საუბრისას სახალხო დამცველის კანდიდატები რისკავენ. ვინაიდან, ჩვენ ვიცით, რომ ბოლოსდაბოლოს პარლამენტარები რაღაცნაირად ანგარიშვალდებულნი არიან თავიანთი ამომრჩევლის წინაშე. ამიტომ, პირველ რიგში, ამ პროცესს, რომელსაც ჩვენ ყველა დადებითად ვაფასებთ, მე ვუყურებ კრიტიკულად.
მიზეზი აქვს იმას, რომ ჩვენ პირდაპირ არ ვირჩევთ მოსამართლეებსა და სახალხო დამცველს. სხვადასხვა ქვეყნებში არსებობს იმის პრაქტიკა, რომ მოსამართლეებსაც პირდაპირ ირჩევს მოსახლეობა, მაგრამ იმ ქვეყნებში სხვა ტიპის სამართალშეგნებაა. მეშინია, რომ ნელ-ნელა ჩვენ არ მივიდეთ იქამდე, რომ არ მივიღოთ სახალხო დამცველი, რომელიც ყველასთვის გასაგებ ენაზე ისაუბრებს და აუცილებლად გამოთქვამს უმრავლესობისათვის მოსაწონ მოსაზრებებს. სინამდვილეში ჩვენ გვჭირდება პოლიტიკურად ნეიტრალური, მიუკერძოებელი და სამართლიანი სახალხო დამცველი, რომლისთვისაც თანაბარი მნიშვნელობა ექნება უმცირესობისა თუ უმრავლესობის უფლებებს. მგონია, რომ ჯგუფებს იმიტომაც ჰქვია უმცირესობა, რომ მათ თავიანთი თავის ადვოკატირება არ ძალუძთ და მათ განსაკუთრებული ყურადღება სჭირდებათ.
იკვეთება ტენდენცია, რომ ჩვენ ვიმეორებთ ვარდების რევოლუციის შემდგომ ეიფორულ მდგომარეობას, ეს ძალიან შესამჩნევია თბილისში. 2003 წელს ყველას ჰქონდა ის გრძნობა, რომ მოვიდა კეთილი ხელმწიფე და მას არანაირი კონტროლი არ სჭირდება, პირიქით, ვფიქრობდით, რომ მას სჭირდება დახმარება, საბოლოო ჯამში ჩვენ მივიღეთ ის, რომ პატარ-პატარა ბოროტებების პატიებები დავიწყეთ, ასე ვთქვათ, დიადი მიზნებისათვის და სწორედ ახლა ვუშვებთ იმავე შეცდომებს, ანუ ვართ იმავე რისკის ქვეშ. მე ვხედავ, ყოველდღიურად როგორ ხდება მესამე სექტორის დასუსტება და დისკრედიტაცია. და ასევე, როგორ ხდება მესამე სექტორის პროფესიული ენის გაიგივება წინა ხელისუფლების ენასთან. ეს ყველაფერი სახიფათო ტენდენციად მიმაჩნია და ამ ეტაპზე, როცა ხალხი ჩართულია გადაწყვეტილებების მიღების პროცესში, რა თქმა უნდა, კარგია, მაგრამ თუკი ეს მესამე სექტორის როლის დაკნინებით მოხდება, ეს არ იქნება, ბუნებრივია, სწორი.
ნინა ხატისკაცი: არსებობს თუ არა საქართველოში არასამთვრობო საზოგადოება და რამდენად განვითარებულია სამოქალაქო აქტივიზმი. ამ კითხვაზე არსებობს ორი სხვადასხვა პასუხი. ერთი ის რომ, არასამთავრობო სექტორი არის არაპოპულარული, ხალხის მხარდაჭერა არ აქვს მას და მეორე ის, რომ არასამთავრობო სექტორის წარმომადგენლებს გვწყინს ეს იმიტომ, რომ ჩვენ ბევრს ვაკეთებთ, ბევრს ვმუშაობთ. თუნდაც მესაკუთრეთა უფლებების დარღვევის ფაქტების გასაჯაროება ჩვენი დამსახურებაა. მართალია, ხშირ შემთხვევაში მას შედეგი არ მოჰყოლია, მაგრამ მაინც ვფიქრობ, რომ ხშირად აქტიურობა შედეგს იძლევა. თუნდაც ის რომ, არჩევნების შემდეგ ხელისუფლებას უწევს თავის მართლება, ბოდიშის მოხდა მათი წარმომადგენლის არამართებული გამონათქვამის გამო, ეს ძალიან მნიშვნელოვანია.
ეს არის არასამთავრობო სექტორისა და სამოქალაქო საზოგადოების დამსახურება, თუმცა არსებობს თუ არა სამოქალაქო საზოგადოება? – ეს არის კითხვა, რომელიც ხშირად ისმება, მაგრამ დღეს შემიძლია ვთქვა, რომ აი ახლა, ამ ეტაპზე ყალიბდება სამოქალაქო საზოგადოება. იმ არასამთავრობო ორგანიზაციებს, რომლებსაც ჩვენ წარმოვადგენთ, ზურგს არ გვიმაგრებს 10 ათასობით ადამიანი. კვლევები ადასტურებენ ჩემს ამ ვარაუდს და საზოგადოება სკეპტიკურად უყურებს მესამე სექტორს. ალბათ, იმიტომ, რომ ჩვენ გვაფინანსებს საერთაშორისო ორგანიზაციები, ჩვენ ვმუშაობთ ხალხის გარკვეული ჯგუფების ინტერესების დასაცავად. ჩვენ ხელისუფლებასთან მისვლას უფრო მეტად ვახერხებთ სწორედ ამ საერთაშორისო ორგანიზაციების გავლით, ვიდრე საზოგადოების მხარდაჭერის ხარჯზე. რეალურად იმ ქვეყნებში, სადაც სამოაქალაქო საზოგადოება მართლაც არის განვითარებული, ის სწორედ მასებს ეყრდნობა და ეს არის კლასიკური გაგება, მაგრამ არასამთავრობო ორგანიზაციების დადანაშაულება ალბათ არ იქნება სწორი.
ის რეალობა, რომელიც დღეს არის აბსოლუტურად განსხვავდება იმ რეალობისგან, რომელიც იყო წინა ხელისუფლების დროს. დღევანდელი ხელისუფლება ვერ არის იმ ფუფუნებაში, რომელშიც იყო წინა ხელისუფლება. მას არ გააჩნდა რეალური ოპოზიცია, კრიტიკულად განწყობილი მასა, მეორე არასამთავრობო სექტორი ზოგადად იყო ახლად შექმნილი და არც ჰქონდა ამხელა გამოცდილება, როგორც აქვს დღეს. თან მაშინ უფრო მეტად გვქონდა პოზიცია, რომ ვაცალოთ, დაველოდოთ. მერე აღმოჩნდა, რომ გვიანი იყო. დღეს კი ზედმეტი მოგვივიდა.
ჩვენ მკაცრი უნდა ვიყოთ სიძულვილის ენის ნებისმიერი გამოვლენის შემთხვევაში და ნებისმიერი არაეთიკური ქმედების მიმართ. მაგრამ პოლიტიკურ პასუხისმგებლობას კადრების შერჩევაში იღებს ხელისუფლება და აქ ჩვენი ფუნქცია წყდება. მაგრამ, ჩვენ პირველებმა უნდა ავიმაღლოთ ხმა, როცა ხელისუფლება კანონს დაარღვევს.
კიდევ ერთი რეალობა მინდა აღვნიშნო, რევოლუციის შემდეგ და ახლაც არსებობს დიდი საშიშროება, რომ არასამთავრობო სექტორიდან ხელისუფლებაში ბევრი ადამიანი წავიდეს. ეს ტენდენცია უკვე იგრძნობა, მაგრამ, არ ვფიქრობ, რომ სამოქალაქო სექტორი ამით შესუსტდება, ვინაიდან ვხედავ ძალას, რომელიც ამ სექტორში მოდის და ეს არის რესურსი, თუნდაც ყოფილი ხელისუფლების წევრები შეავსებენ ამ ნიშას. ამავე დროს მაქვს მოლოდინი, რომ სამოქალაქო სექტორში გაჩნდება უფრო ვიწრო პროფილის ორგანიზაციები. ამის დრო ნამდვილად მოვიდა.
არა მხოლოდ სამოქალაქო სექტორის განვითარებაზე უნდა იზრუნოს ხელისუფლებამ, არამედ მაქვს მოლოდინი, რომ ბევრ უწყებასა და ინსტიტუტთან შეიქმნება სამოქალაქო საბჭოები. და კიდევ ერთი ჩემი შეხედულება მინდა გაგიზიაროთ, არ მინდა, რომ მოხდეს მესამე სექტორის პოლიტიზება. სექტორის კვალიფიკაცია არ უნდა ხდებოდეს ჩემიანებად და შენიანებად, არამედ პროფესიონალიზმის კუთხით. და ძალების დემონსტრირების ნაცვლად ჯობია სწორედ პროფესიონალიზმის კონტექსტით წავიდეთ. ჩვენი ძალების დემონსტრირება უნდა ამოხდეს კონკრეტული რეკომენდაციებით.
