მთავარი,სიახლეები,ჯანმრთელობა

როგორ ჩანს აჭარის სანაპირო ევროკავშირის PONTOS პლატფორმაზე – ცვლილება და ეროზია 

02.11.2022 • 2104
როგორ ჩანს აჭარის სანაპირო ევროკავშირის PONTOS პლატფორმაზე – ცვლილება და ეროზია 

საქართველოს ზღვის სანაპიროს ეროზია და წყლის დაბინძურების მზარდი მაჩვენებელი, გაუტყეურება და მდინარეების მოდიფიკაცია წლების მიხედვით – ამ და სხვა მონაცემების ნახვა ნებისმიერ ადამიანს ევროკავშირის პროექტის PONTOS [გარემოს მონიტორინგი შავი ზღვის აუზში პროგრამა კოპერნიკუსის] ფარგლებში შექმნილ ონლაინბაზაში შეუძლია.

PONTOS პლატფორმაში ინტეგრირებულია კოსმოსური სატელიტებით, დისტანციური ზონდირებითა და საველე კვლევებით მიღებული ინფორმაცია. შესაბამისად, ინფორმაციის დიდი ნაწილი ცოცხალ რეჟიმში ახლდება. პროექტი შეისწავლის საპილოტე რეგიონებს სომხეთიდან, საბერძნეთიდან, უკრაინიდან და საქართველოდან [შავი ზღვის სანაპირო ზოლი და კოლხეთის დაბლობი]. ორი წლის განმავლობაში საპილოტე რეგიონებში ჩატარდა კვლევები ისეთ გარემოსდაცვით საკითხებზე, როგორებიცაა: შავი ზღვის სანაპირო ზოლის ცვლილები, ტყის საფარის ცვლილება, ჭაობისა და მოტივტივე მცენარეულობის შეფასება და წყლის დაბინძურება.

Pontos ანგარიშის მიხედვით, შავი ზღვის სანაპირო ზოლი ძლიერი სანაპირო ეროზიის საფრთხის წინაშე დგას, რაც გამოწვეულია ზღვის დონის მატებით, მიწის ტექტონიკური ჩაძირვით, მდინარეების ბუნებრივი რეჟიმისა და ნატანის ცვლილებით. კოლხეთის დაბლობის ეკოლოგიურ პრობლემას განეკუთვნება რიონის აუზში არსებული, რამდენიმე მარეგულირებელი კაშხლისა და წყალსაცავის ზეგავლენით მდინარის ჩამონადენის და მყარი ნატანის შემცირება, რაც გავლენას ახდენს დელტასა [მდინარის შესართავთან წარმოქმნილი ნარიყი არე, რომელიც დასერილია ამ მდინარის ტოტების ქსელით (ხშირად სამკუთხედის ფორმისა)] და ბუნებრივ ჰაბიტატზე.

სხვა საფრთხეებს შორისაა მიწის ეროზია და სანაპირო ზონის კარგვა, აგრეთვე ტყეების ჩეხვა. ზუთხის სახეობების საქვირითე ადგილები ძლიერ დეგრადირდა ან დაიკარგა. სხვა საფრთხეებიდან აღსანიშნავია წყლის დაბინძურება და წყალჭარბი ტერიტორიების დეგრადაცია, ასევე ტყის საფარის კარგვა.

 ორგანიზაცია „მწვანე ალტერნატივას“ ბიომრავალფეროვნების პროგრამის კოორდინატორი, ირაკლი მაჭარაშვილი კვლევების მიგნებებზე საუბრისას განმარტავს, თუ რა მნიშვნელობა აქვს სატელიტიდან მაღალი ხარისხით მოწოდებულ გამოსახულებას პრობლემის სწორად შეფასებისთვის.

„ძალიან საინტერესო იყო ტყის საფარის ცვლილებასთან დაკავშირებული მონაცემები, პირველად გამოიცადა ეს ალგორითმი და ჩემი შეფასებით, კოლხეთის დაბლობის ტყეებისთვის ეს ყველაზე კარგი მეთოდოლოგიაა, რომელიც აჩვენებს არა მხოლოდ პირწმინდა ჭრებს და საბოლოო კარგვას, არამედ ტყის დეგრადაციას. იმის გამო, რომ კოლხეთის დაბლობზე არის ტენიანი გარემო, ხშირი ტყეები და ისე სწრაფად ხდება განახლება, პირწმინდა ჭრაც რომ იყოს, არ ჩანს. ვერ აფიქსირებენ სხვა სატელიტები – რაღაც ტოტები [ბარდი] წამოვა და სატელიტს ჰგონია, რომ ტყე ამოვიდა, ჩვენ კი ვაჩვენებთ დეგრადაციასაც“.

ირაკლი მაჭარაშვილის თქმით, საინტერესო ტენდენცია შეინიშნება პალიასტომის ტბაში დაბინძურებისა და ქლოროფილის კონცენტრაციის დონის კვლევისას, რომელიც არყევს წარმოდგენას, რომ გარემოს დაბინძურების ძირითადი ტვირთი მოსახლეობას ეკისრება. რეალურად, როგორც წყლის, ისე ატმოსფერული ჰაერის დაბინძურების მთავარი წყარო ინდუსტრიები და კორპორაციებია.

„სატელიტური გამოსახულებებით შემოწმებისას კვლევამ აჩვენა, რომ [ზოგადად] დაბინძურება იმატებს, თუმცა ჩავარდნა იყო, ანუ ცოტა გამოსწორებული იყო სიტუაცია ლოკდაუნის პირობებში. ეს აჩვენებს, რომ გარკვეული ინდუსტრიები ახდენს ზეგავლენას წყლის დაბინძურებაზე და არა მოსახლეობა.

როდესაც სატელიტური გამოსახულებებით ვამოწმებდით როგორ იმატებდა ქლოროფილის კონცენტრაციის, ანუ ორგანული დამაბინძურებლების დონე პალიასტომის ტბაში და შავ ზღვაში (იმ ადგილას, სადაც მას პალიასტომი ერთვის), ვნახეთ, რომ უფრო სუფთა, ნაკლებად დაბინძურებული იყო წყალი, კოვიდით გამოწვეული ლოკდაუნის პერიოდში. რა თქმა უნდა, საჭიროა ამის მიზეზების დამატებითი კვლევა, მაგრამ ჰიპოთეზის დონეზე შეგვიძლია ვივარაუდოთ, რომ ძირითადად ამ რეგიონის დაბინძურება დაკავშირებულია არა საყოფაცხოვრებო, არამედ სამრეწველო დაბინძურებასთან. ლოკდაუნის დროს შეჩერებული იყო ბევრი სამრეწველო საქმიანობა, იგივე თევზის რეწვა, ზოგიერთი ქარხნის საქმიანობა ან ეკოტურიზმიც – ამით შეიძლება გამოწვეული იყოს ეს სურათი. თუმცა შესაძლოა ამას შემდეგი დამაზუსტებელი კვლევები დასჭირდეს“, – ამბობს ის.

სანაპირო ზოლის ცვლილებები 1987-2021 წლებში; ეროზია აჩვენებს ნაპირის კარგვას წღვის წინ წამოწევით, აკრეცია, ხმელეთის მატება სანაპირო ზოლში ნაპირის გაფართოებითა და ზღვის უკან დახევით

ირაკლი მაჭარაშილის თქმით, ერთ-ერთი სერიოზული პრობლემა აჭარის სანაპიროსთვის არის ეროზია, რომელიც გამოწვეულია როგორც ანთროპოგენური [ანუ ადამიანისმიერი], ისე ბუნებრივი ფაქტორებით.

„ანთროპოგენური ფაქტორებიდან შემიძლია გამოვყო მდინარეების მოდიფიკაცია და ჰიდროელექტროსადგურების მშენებლობა. პირველად, მოდიფიკაცია მოხდა წინა საუკუნეებში, როდესაც მდინარე ჭოროხი სამი ტოტით ერთვოდა შავ ზღვას, შემდეგ ერთ ტოტში მოხდა მათი გაერთიანება. აღმოჩნდა, რომ ნატანი აღარ ნაწილდება და ის პლიაჟწარმომქმნელ ფუნქციას ვეღარ ასრულებს. ის ერთი ნაკადი, რომელიც დარჩა ჭოროხს კანიონის მოპირდაპირედ, ასე ვთქვათ, ამ კანიონში იკარგება; ამან განაპირობა ის, რომ დაიწყო  ეროზიის შეუქცევადი პროცესი ადლია-ანგისის მონაკვეთზე“.

მისივე თქმით, პროცესს უფრო გაამწვავებს თურქეთისა და საქართველოს ტერიტორიაზე უკვე აშენებული და მშენებარე ჰესების შედეგები: „მომავალში შესაძლებელია მოხდეს ისე, რომ 500 მეტრითაც შემოვიდეს სიღრმეში [ზღვა] და ახალი წონასწორობა დამყარდეს ზღვისა და ხმელეთის“.

მდინარე ჭოროხს ჩაჰქონდა ბუნებრივად შავი ზღვის ამ ნაწილში ნატანის 87%. მდინარე ჭოროხის ასე მოდიფიკაციის და ჰესებით გადაღობვის შედეგად შემცირდა შავი ზღვის სანაპიროს შევსება.


გადაბეჭდვის წესი


ასევე: