მთავარი,სიახლეები

„მართლმსაჯულების უარყოფა“ – კიდევ რას წერს ევროსასამართლო სერჟანტ შავაძის მკვლელობაზე

23.03.2021 • 1769
„მართლმსაჯულების უარყოფა“ – კიდევ რას წერს ევროსასამართლო სერჟანტ შავაძის მკვლელობაზე

„მართლმსაჯულების უარყოფა“, „გულისხმიერების ნაკლებობა“, არაეფექტური გამოძიება“ – ასეთი რადიკალურია ევროსასამართლო საქართველოში ჩატარებულ გამოძიებაზე. საუბარია „როინ შავაძის საქმეზე“, ბათუმელ სერჟანტზე, რომელიც ბათუმში აგვისტოს ომის შემდეგ, 16 აგვისტოს მოკლეს.

„როინ შავაძის საქმის“ გამოძიება საქართველოში 2008 წლიდან ამ დრომდე ანუ 13 წელია დასრულებული არ არის. ევროსასამართლოში საქმე სასამართლოს წინააღმდეგ მოკლული სერჟანტის მეუღლემ – ციცინო შავაძემ მოიგო და დაადასტურა, რომ სიცოცხლის უფლება დაირღვა.

ევროსასამართლომ „როინ შავაძის საქმეზე“ საბოლოო გადაწყვეტილება 2021 წლის 19 თებერვალს მიიღო. ეს გადაწყვეტილება ქართულად უკვე ითარგმნა. გაგაცნობთ ამ გადაწყვეტილების რამდენიმე ეპიზოდს, სადაც ევროსასამართლო საქართველოში წარმოებულ გამოძიებას მწვავედ აკრიტიკებს:

„მართლმსაჯულების უარყოფა“

ყველაზე მკაფიო და რადიკალური შეფასება გამოძიების გაჭიანურებას ეხება. სწორედ ამ საკითხზე მსჯელობისას ახსენებს ევროსასამართლო ფრაზას „მართლმსაჯულების უარყოფა“ საქართველოში წარმოებული გამოძიების მიმართ.

„სასამართლო განმეორებით აცხადებს, რომ გაჭიანურებული მართლმსაჯულება ხშირად წარმოადგენს მართლმსაჯულების უარყოფას, რადგან საქმისწარმოების პროცესში უმოქმედობის არაგონივრული პერიოდების არსებობა და ხელისუფლების ორგანოების მხრიდან გულისხმიერების ნაკლებობა, გამოძიებას არაეფექტურს ხდის მისი საბოლოო შედეგის მიუხედავად…“ – აღნიშნულია ევროსასამართლოს გადაწყვეტილებაში.

სტრასბურგის ადამიანის უფლებათა სასამართლომ მიიჩნია, რომ გამოძიება „როინ შავაძის საქმეზე“ განზრახ გაჭიანურდა და იმის მიუხედავად, რომ მას საქართველოს ხელისუფლებამ ოფიციალურად მიაწოდა საქმე და ვერსიებიც, სასამართლოსთვის უცნობი დარჩა გამოძიების გაჭიანურების მიზეზი.

„გულისხმიერების ნაკლებობა“ 

„…ასეთი ხელშემშლელი გაჭიანურება მიუთითებს ეროვნული ორგანოების მიერ სისწრაფისა და გონივრული ოპერატიულობის მოთხოვნების შეუსრულებლობაზე. სასამართლომ ვერ აღმოაჩინა ეროვნულ დონეზე ამ გაჭიანურებული გამოძიების რაიმე კონკრეტული მიზეზი. ამ სათანადო გულისხმიერების ნაკლებობა, რომელიც სასამართლოს შეხედულებით წარმოადგენს განზრახ გაჭიანურებას, არის იმის კიდევ ერთი მაჩვენებელი, რომ სისხლის სამართლის საქმის განხილვა არ იყო ზუსტი,“ – ვკითხულობთ ევროსასამართლოს გადაწყვეტილებაში.

რამდენად შესაძლებელია „როინ შავაძის საქმის“ ეფექტური გამოძიება ახლა?

„მართლაც, დროის გასვლასთან ერთად მოწმეთა მოგონებები თანდათან ფერმკრთალდება, მოწმეები შეიძლება გარდაიცვალონ ან მათი მიგნება შეუძლებელი გახდეს, მტკიცებულებების მდგომარეობა გაუარესდეს ან საერთოდ გაქრეს და რაიმე ეფექტური გამოძიების ჩატარების შესაძლებლობის პერსპექტივები სულ უფრო მეტად შემცირდეს, ხოლო სტრასბურგის სასამართლოს მიერ ჩატარებულმა გამოკვლევამ და მსჯელობამ შეიძლება დაკარგოს აზრი და ეფექტურობა“, – ეს ევროსასამართლოს შეფასებაა იმ რისკზე, რაც საქართველომ დაუშვა, ანუ მკვლელობის საქმე 13 წელი არ გამოიძია.

„არაეფექტური გამოძიება“ და „აუხსნელი გადახვევა“

ევროსასამართლო ყურადღებას ამახვილებს იმაზეც, რომ სერჟანტი „გარდაიცვალა შინაგან საქმეთა სამინისტროს თანამშრომლების ხელში“, ხოლო თავდაპირველი საგამოძიებო ღონისძიებები ამავე ორგანოს გამომძიებლებმა ჩაატარეს და არა პროკურატურამ, „რასაც ეწინააღმდეგებოდა ეროვნული კანონმდებლობით განსაზღვრულ მოთხოვნებს“, – დასძენს ევროსასამართლო.

შემდეგ ეტაპზე საქმე პროკურორების ხელში გადავიდა, თუმცა საქართველოს მთავრობამ ევროსასამართლოში აღიარა, რომ ისინი შსს-ს მიერ მკვლელობის პირველ დღეებში შეგროვებულ მტკიცებულებებს ეყრდნობოდნენ. ამ მოცემულობას ევროსასამართლო ასე აფასებს: „აუხსნელი გადახვევა“.

„სასამართლო მიიჩნევს, რომ შინაგან საქმეთა სამინისტროს გამომძიებლების მიერ განხორციელებული ყველაზე უფრო გადამწყვეტი საგამოძიებო მოქმედებები, გარდა იმისა, რომ აშკარად წარმოადგენდა აუხსნელ გადახვევას შიდასახელმწიფოებრივი პროცედურული წესებიდან, აშკარად არ შეესაბამებოდა კონვენციის მე-2 მუხლით გათვალისწინებულ დამოუკიდებლობისა და მიუკერძოებლობის აუცილებელ მოთხოვნებს,“ – წერია ევროსასამართლოს გადაწყვეტილებაში.

საქმის პროკურატურისთვის გადაცემის ეტაპზე ევროსასამართლო უკვე შეშფოთებას აღარ მალავს. სტრასბურგის სასამართლო ფუნდამენტურ დარღვევად ამ ნაწილში მიიჩნევს იმას, რომ გარდაცვლილი სერჟანტის ცოლს პროკურატურამ 20-ჯერ უთხრა უარი დაზარალებულად ცნობაზე და შესაბამისად, საქმის მასალების გაცნობაზე.

„წინასწარ განზრახული უარი“

სასამართლო განსაკუთრებით შეშფოთებულია ამ უკანასკნელი ორგანოს აუხსნელი, დაჟინებული და, ამდენად, შესაძლო წინასწარ განზრახული უარის გამო, რომ ჩაერთო მომჩივანი, რაც ამ უკანასკნელს შესაძლებლობას მისცემდა სრულად ესარგებლა დაზარალებულის უფლებამონაცვლის სტატუსით, რომლის უფლებაც მას ჰქონდა. ამ საპროცესო მდგომარეობის გარეშე მომჩივანს საერთოდ არ შეეძლო ესარგებლა რაიმე საპროცესო უფლებით. მან ვერ მოიპოვა რაიმე ინფორმაცია გამოძიების შესახებ და მას ქმრის სხეულის გარდაცვალების შემდგომი ექსპერტიზის შესახებ დასკვნის გაცნობის უფლებაც კი არ მიეცა.

„მომჩივანმა ვერ გამოავლინა სათანადო გულისხმიერება, რომ გამოეჩინა შესაბამისი ინიციატივა…“ – უთქვამს ევრომოსამართლეებისთვის საქართველოს მთავრობის წარმომადგენელს.

„სასამართლო აღნიშნავს, რომ ამ საქმეში მომჩივნის ქმრის მკვლელობის ფაქტის სისხლის სამართლის გამოძიება დაუყოვნებლივ დაიწყო და ის რეგულარულად ინტერესდებოდა გამოძიების მსვლელობით საქმისწარმოების ადრეული ეტაპიდან დაწყებული. ამდენად, შეუძლებელია იმის თქმა, რომ მას არ გამოუჩენია ინტერესი ეროვნულ დონეზე სისხლის სამართლის გამოძიების მეშვეობით შესაბამისი ფაქტების გამორკვევასთან დაკავშირებით,“ – მიიჩნია ევროსასამართლომ.

ევროსასამართლო თავის გადაწყვეტილებაში ყურადღებას ამახვილებს გამოძიების ოფიციალურ ვერსიაზე – „სამართალდამცავების მიერ ძალის გამოყენება მოხდა საპატიმროდან როინ შავაძის უკანონო გაქცევის თავიდან ასაცილებლად.“

„ეს ვერსია რაიმე მტკიცებულებით არ არის გამყარებული,“ – მიიჩნევს ევროსასამართლო. სტრასბურგის სასამართლო შენიშნავს იმასაც, რომ ამ დროს, როცა ადამიანი კვდება სამართალდამცველების ხელში, „ხელისუფლების ორგანოების ვალდებულება პასუხი აგონ ამ პირის მიმართ მოპყრობაზე, განსაკუთრებით მკაცრია.“

„მართლაც, შეიძლება ჩაითვალოს, რომ მტკიცების ტვირთი ეკისრებათ შესაბამის სახელმწიფო ორგანოებს, რათა წარმოადგინონ დამაკმაყოფილებელი და დამაჯერებელი განმარტება,“ – აღნიშნავს ევროსასამართლო.

____

პროკურორები, რომლებიც ამ საქმის გამოძიებას ხელმძღვანელობდნენ, ახლა სხვადასხვა მაღალ თანამდებობას იკავებენ. „სახელმწიფოს დაევალება გამოძიება,“ – ეს ევროსასამართლოს ყოფილი მოსამართლის, ნონა წოწორიას შეფასებაა, თუმცა ამ დრომდე უცნობია, რა ნაბიჯს გადადგამს საქართველო ევროსასამართლოს ამ გადაწყვეტილების საპასუხოდ.

„…ხელისუფლების ორგანოებმა ყოველთვის უნდა მიმართონ მნიშვნელოვან ძალისხმევას იმის გასარკვევად, თუ რა მოხდა და არ უნდა დაეყრდნონ ნაჩქარევ ან დაუსაბუთებელ დასკვნებს გამოძიების დასასრულებლად… თავდაპირველი გამოძიების დამოუკიდებლობისა და მიუკერძოებლობის ნაკლებობის, გარდაცვლილი პირის უახლოესი ნათესავის არდაშვებისა და ხელშემშლელი გაჭიანურებების გათვალისწინებით, სასამართლო მიიჩნევს, რომ მომჩივანის ქმრის გარდაცვალების ფაქტის სისხლისსამართლებრივი გამოძიება იყო არაეფექტური და მოპასუხე სახელმწიფომ დაარღვია პროცედურული ვალდებულებები, რომლებიც გათვალისწინებულია კონვენციის მე-2 მუხლით,“ – ვკითხულობთ ევროსასამართლოს გადაწყვეტილებაში.

აჭარის და საქართველოს გენერალური პროკურორები, ვისაც შავაძის ქვრივი, ციცინო შავაძე დაზარალებულად ცნობას სთხოვდა და მას პასუხსაც კი არ სცემდნენ.

შავაძის მკვლელობის საქმე – რას წერს ევროსასამართლო პროკურორების როლზე

გადაბეჭდვის წესი


ასევე: