კვირის ამბები

ისლამური ფუნდამენტალიზმი თანამედროვე თურქეთის პოლიტიკურ ცხოვრებაში

10.07.2013 • 2740
ისლამური ფუნდამენტალიზმი თანამედროვე თურქეთის პოლიტიკურ ცხოვრებაში

ისლამს თურქიზმის იდეოლოგიაში მეტად მნიშვნელოვანი ადგილი უკავია, ისლამიზმი თურქიზმის განუყოფელი ნაწილი გახდა. აქედან გამომდინარე შეიძლება ითქვას, რომ ისლამიზმი და პანთურქიზმი არის დღევანდელი თურქეთის მთავრობის პოლიტიკური პროგრამა.

 

როგორც ცნობილია 1920-1930 წლებში მუსტაფა ქემალისა და მისი მიმდევრების მიერ ხდებოდა ძალისმიერად დასავლური ორიენტაციის დანერგვა, მაშინ როცა თურქეთი მოყოლებული ოსმალეთის იმპერიიდან იყო ისლამური სახელმწიფო და მოსახლეობის ცხოვრების წესს განსაზღვრავდა „ხალხური ისლამი“, ანუ ის მისტიკური ტრადიციები, რომლებიც დღემდე შემონახულია ე.წ „ორდენებში“, ლეგალურ და არარელიგიურ ორგანიზაციებში, რომელთაც დიდი ფინანსური შესაძლებლობები გააჩნიათ.

 

მიუხედავად იმისა, რომ თურქეთი საერო სახელმწიფოდ მიიჩნევა, დაიწყო მისი სრული ისლამიზაციის პროცესი და იგი თურქეთის ცხოვრების ყველა სფეროში შეიჭრა. საბოლოო მიზანია თურქეთის ირანის მსგავს თეოკრატიულ სახელმწიფოდ გადაქცევა. ფუნდამენტალისტური ისლამის შემაკავებელ ძალად რჩებოდნენ სამხედრო წრეები, რომლებმაც რამდენიმეჯერ მოახდინეს სამხედრო გადატრიალება და არ დაუშვეს ქვეყნის პოლიტიკური ორიენტაციის შეცვლა.

 

ბოლო ორმოცდაათი წლის განმავლობაში თურქეთში ათი პოლიტიკური კრიზისი განვითარდა, ამჟამად მე-11 კრიზისი მიმდინარეობს. ერდოღანის მთავრობამ პრევენციის სახით სამხედრო ელიტისაგან რაიმე გართულება რომ არ მიეღო, დააპატიმრა მაღალჩინოსანი გენერლები, თითქოს ისინი სამხედრო გადატრიალებას გეგმავდნენ. ასევე უშიშროების საბჭოში ხელოვნურად შეკვეცეს სამხედროების კვოტა. მიუხედავად ამ ზომებისა, კრიზისი გაღრმავდა და უნდა ითქვას თურქეთის მთავრობა კარგავს კონტროლს ქვეყანაში მიმდინარე პოლიტიკურ ვითარებაზე.

 

დასკვნის სახით შეიძლება ითქვას, რომ ამჟამად თურქეთში მოქმედებს სამი ერთმანეთის საწინააღმდეგო პოლიტიკური ძალა – მოდერნისტები, სამხედროების სახით, რომლებიც არიან ათათურქის პრინციპების ერთგული და სურთ თურქეთი იხილონ ევროპულ ქვეყნად; ისლამისტები, რომლებიც ახლო აღმოსავლეთის და საერთო მუსლიმანური თანამეგობრობის მომხრეები არიან და მესამე ძალა ფუნდამენტალისტების სახით, რომლებიც ისტორიულ წარსულში ხედავენ ახალ დანიშნულებას თურქულენოვანი ხალხისა. სწორედ ამ მესამე ძალას მიეკუთვნება დღევანდელი თურქეთის პრემიერ-მინისტრი, წინააღმდეგ შემთხვევაში, ამა წლის მაისში რუსეთის ტელეარხზე ინტერვიუში თურქეთის საგარეო მინისტრი ასე აშკარად არ განაცხადებდა, რომ „ბენღაზა, სარაევო, ბათუმი იყო მათი გავლენის სფეროში და ისინი მათ დაიბრუნებენ ომის გარეშე და საზღვრებს სცემენ პატივს“.

 

ბჟეზინსკი თავის ნაშრომში მსოფლიო პოლიტიკას იხილავს დიდ საჭადრაკო დაფის სახით, ასევე ხატოვნად უნდა ითქვას, რომ ერდოღანმა და მისმა გუნდმა გააგრძელეს რა ყოფილი პრემიერ-მინისტრის „რეფაჰ“ პარტიის ყოფილი ლიდერის ნეჯმენთინ ერბაქანის კურსი ქვეყნის სრული ისლამიზაციისკენ, ჩათვალეს, რომ მათ შეუძლიათ მოირგონ „მსოფლიოს ისლამისტთა ლიდერის მანტია“ (ისრაელმა ბოდიში მოუხადა მათ. ამჟამად სირიის კონფლიქტში აქტიურები არიან, ერაყ-აშშ-ს ომში ისლამური პოზიცია დაიკავეს და ა.შ.), მაგრამ როგორც თურქეთში განვითარებული მოვლენები ცხადყოფს, „მსოფლიო საჭადრაკო დაფაზე“ ერდოღანის ადგილი პაიკის სახით შეიძლება წარმოვიდგინოთ.

 

ლიბიის, არაბეთის, სირიის მოვლენებმა გვაჩვენა, რომ მსოფლიოში არის საკმაოდ სერიოზული ანგარიშგასაწევი ძალა, რომელიც „მსოფლიო საჭადრაკო დაფაზე“ საკმაოდ დახვეწილი კომბინაციებით თამაშობს, ამიტომ მოსალოდნელია, რომ ზემოთ მოყვანილი პაიკი და მისი მესვეურები შეეწირონ „არაბული გაზაფხულის“ მსგავს პოლიტიკურ კატაკლიზმებს.

 

გადაბეჭდვის წესი


ასევე: