საქართველოს ზოგადი განათლების შესახებ კანონის მიხედვით, მოსწავლეთა თვითმმართველობა სკოლის ერთ-ერთ მმართველი რგოლია, რომლის ფუნქციებშიც შედის რეკომენდაციების შემუშავება სკოლის შინაგანაწესის შესახებ; უფლებამოსილია სამეურვეო საბჭოს წარუდგინოს წინადადებები სკოლისთვის მნიშვნელოვან საკითხებთან დაკავშირებით; ირჩევს თავის წარმომადგენელს სამეურვეო საბჭოში და სკოლის წესდებით დადგენილი წესით და საქართველოს კანონმდებლობის შესაბამისად მონაწილეობს მოპოვებული გრანტის განკარგვაში. წევრთა ერთი მეხუთედის ინიციატივით, ქმნის სასკოლო კლუბებს.
სკოლებში, სადაც „ბათუმელები“ თვითმმართველობების წარმომადგენლებს ესაუბრა, მოსწავლეები ამბობენ რომ თვითმმართველობის არჩევნები გამჭვირვალედ ტარდება. „თავმჯდომარეს კრეატიულობის, კომუნიკაბელურობისა და ლოგიკის უნარის მიხედვით ვირჩევთ. მან დებატებში კონკურენტების დამარცხება უნდა შეძლოს და გამოირჩეოდეს ლიდერობის უნარით“-ამბობენ ბათუმის მე-11 საჯარო სკოლის თვითმმართველობის წევრები. მათი თქმით, არ აქვს მნიშვნელობა რომ მოსწავლე „მაინც და მაინც ათოსანი ან დინჯი იყოს. მთავარია მან შეძლოს თანატოლების დარწმუნება რომ მათ ინტერესებს დაიცავს“.
მე-11 საჯარო სკოლის მოსწავლეთა თვითმმართველობა
რამდენად ახერხებენ თვითმმართველობის თავმჯდომარეები ნდობის გამართლებას და რა წარმოადგენს დღეს მოსწავლეების ინტერესს სკოლაში?
ნინო ივანიაძე მე-11 საჯარო სკოლის მოსწავლეთა თვითმმართველობის თავმჯდომარეა. იგი მუშაობით კმაყოფილიც არის უკმაყოფილოც. ამბობს, რომ ბევრი რამ გააკეთა, „თუმცა გული მწყდება რომ ბევრი იდეა განუხორციელებელი დამრჩა“.
პრობლემები რის მოგვარებასაც იგი ამ ორი წლის მანძილზე ცდილობდა, სკოლის სპორტული დარბაზის კეთილმოწყობისთვის საჭირო ფინანსების მოპოვება იყო: „არც საჭირო ინვენტარი გვაქვს. ამ ხნის მანძილზე ვერ მივაღწიეთ იმას რომ თვითმმართველობას საკუთარი სამუშაო ოთახი ჰქონოდა“. ნინოს და სხვა წევრებსაც მიაჩნიათ რომ სამუშაო ოთახს დიდი მნიშვნელობა აქვს, `რადგან შევძლოთ ერთად დასხდომა, იდეების გაზიარება და საჭირო პრობლემების გაანალიზება“.
ყველაზე მნიშვნელოვანი საკითხი, რისი მოგვარებაც ვერ შეძლო თვითმმართველობამ, სკოლის ლაბორატორიებისთვის საჭირო მასალებით უზრუნველყოფაა: „წარმოიდგინეთ, სკოლას ისე ვამთავრებ რომ ქიმიასა და ფიზიკაში ერთი ცდა არ ჩაგვტარებია. მასალები არ არის, გვინდოდა საჭირო დაფინანსების მოძიება, მაგრამ ვერ შევძელით.“ ნინო ივანიაძე ამბობს, რომ სკოლის თვითმმართველობები ქალაქის ადგილობრივ თვითმმართველობასთან, კერძოდ კი მერიის ახალგაზრდულ დეპარტამენტთან მჭიდროთ თანამშრომლობს: `ეს თანამშრომლობა ძირითადად ღონისზიებების მოწყობაში და სხვადასხვა სპორტულ აქტივობაში გამოიხატება. ეს პროექტები ჩვენთვისსაც მნიშვნელოვანია იმიტომ, რომ ამ აქტივობებს მერია აფინანსებს და ჩვენ არ გვიწევს თანხების მოძიებაზე ფიქრი, თუმცა ისეთი საკითხები რაც არ შედის მათი ინტერესის სფეროში, თუნდაც ლაბორატორიებისთვის გრანტების გამოყოფა ან სხვა რამ, იქ უკვე ყველა ძაფი წყდება“.
„ჩვენ ძალიან მოგვწონს თვითმმართველობაში მუშაობა, რადგან გვგონია რომ ჩვენც ვმართავთ სკოლას“-გვეუბნება მე-8 საჯარო სკოლის მოსწავლე, ეკატერინე გურგენიძე. არის თუ არა სკოლის თვითმმართველი რგოლის უფლებები ფიქტიური და რაში გამოხატება მისი მხრიდან სკოლის მართვა?
„ჩვენ ბევრ გასართობ ღონისძიებებს ვატარებთ. გვაქვს სპორტული ღონისძიებები, ვატარებთ საქველმოქმედო ღონისძიებებს და კონცერტებს. გვაქვს სამოქალაქო, არტ და ლიტერატურული კლუბები. საქველმოქმედო საღამოებით კი უნარშეზღუდულ ბავშვებს და სოციალურად დაუცველ ოჯახებსაც ვეხმარებით“-გვიყვება თავიანთი აქტივობების შესახებ, მერვე საჯარო სკოლის მოსწავლე, სალომე დეკანაძე.
მოსწავლები ამბობენ, რომ სამოქალაქო აქტივობის კლუბები და სკოლის თვითმმართველობები აქტიურად თანამშრომლობენ, თუმცა ისინი ცალკ-ცალკე მუშაობენ კონკრეტული დაფინანსების მოპოვებისთვის. `კლუბებს ძირითადად აშშ საერთაშორისო განვითარების სააგენტო აფინანსებს, არის განათლების სამინისტროს გრანტებიც, მაგრამ პრიორიტეტები მაინც წინასწარ არის განსაზღვრული“.
„ამიტომ, ყველა ბავშვს უნდა რომ გრანტი დაწეროს გარემოს დაცვაზე, ადამიანის უფლებებზე და ა.შ ღონისძიებებიც უფრო გლობალურ საკითხებზეა მორგებული, მაგალითად დედამიწის დღე, წყლის დღე, ეს ყველაფერი კარგია, მაგრამ ამ დროს ყურადღების მიღმა რჩება თითქოსდა უმნიშვნელო საკითხები, მაგრამ სკოლისთვის უფრო მნიშვნელოვანი“-გვეუბნება ნინო ივანიაძე.
მერვე საჯარო სკოლის თვითმმართველობის წევრებიც უფრო გლობალური თემებით არიან დაინტერესებულნი. მაგალითად აკეთებენ შიდსის, თამბაქოსა და ალკოჰოლის საწინააღმდეგო აქციებს. გრანტებით გამოსცემენ ბროშურებს ბავშვთა უფლებებზე, მაგრამ სკოლის ადმინისტრაციასთან ჯერ ვერ მიაღწიეს შეთანხმებას თუნდაც ისეთ საკითხზე, როგორიცაა 10 წუთიანი შესვენება, რომელიც მოსწავლეების აზრით მათთვის მნიშვნელოვანია: „სადილობის დროს 5 წუთიანი შესვენება არ არის საკმარისი. ყველა ბავშვი ერთდროულად აწყდება სკოლის ბუფეტს და საკვების აღებას ხშირად ვერ ვახერხებთ. დირექციას ვთხოვეთ იქნებ ერთხელ მაინც დაუშვას ათ წუთიანი დასვენება, მაგრამ ჯერ არ გვთანხმდებიან“-ამბობს სალომე დეკანაძე.
მოსწავლეები ამბობენ, რომ მათი აქტივობის არეალი ძირითადად ნაკარნახევი თემებია. „ჰომოფობია და ქსენოფონია ეს არ არის ჩვენი საქმე. კარგი იქნება ამ თემებზეც რომ იყოს დისკუსიები სკოლაში და მეტი ინფორმაციის მიწოდება მოხდეს მოსწავლეებზე, მაგრამ ამის გაკეთებას გრანტი სჭირდება. ეს თემები კი არც მერიაში აინტერესებთ და არც სამინისტროში. ჩვენ კი აქტივობაში მხოლოდ იმ ღონისძიებებში მონაწილეობა გვეთვლება, რომელიც მერიის ან სამინისტროს მიერ არის დაგეგმილი“- გვეუბნება ნინო ინავიაძე.
მე-8 სკოლის მოსწავლე სალომე ანანიძე კი მიიჩნევს, რომ სკოლას ფსიქოლოგი და ისეთ საკითხებზე ინფორმაციის მიმწოდებელი სჭირდება, როგორიც არის მოზარდების რეპროდუქციული ჯანმრთელობა, კონტრაცეფცია და ა.შ. „ბევრი საკითხი გვაინტერესებს მაგრამ ბიოლოგიის მასწავლებელს კითხვებს ვერ ვუსვამთ. ვფიქრობთ გოგონებს და ვაჟებს ცალკე გაკვეთილები უნდა ჩაუტარდეს ასეთ საკითხებზე. თუმცა ვერც დისკუსიის და ვერც გაკვეთილების დონეზე ამას ვერ ვაღწევთ“.
სალომე ამბობს, რომ სამოქალაქო შეგნების ამაღლებისთვის აუცილებელია ისეთი ტრენინგების ჩატარებაც, რაც მოსწავლეს პიროვნებად ჩამოაყალიბებს: „ტელევიზორში მოვისმინე, რომ ჰოლანდიელი უსინათლო ტურისტები, რომლებსაც გიდობას გაწვრთნილი ძაღლები უწევდათ თბილისში არც მეტროში ჩაუშვეს, არც მაღაზიებში. ეს ადამიანის უფლებების დარღვევაა. ასეთ თემებზე ხშირად უნდა ისაუბრონ მოსწავლეებმა. მეტი პროპაგანდა უნდა დაეთმოს თამბაქო საწინაარმდეგო კამპანიასაც და სასურველია რომ ეს გაკვეთილების დონეზე მოხდეს, იმიტომ, რომ სამოქალაქო კლუბები იქნება თუ თვითმმართველობები, აქ მხოლოდ აქტიური ბავშვები ერთვებიან და დიდი ნაწილი ინფორმაციის გარეშე რჩება“.
მე-8 სკოლის მოსწავლის, ანა ცინცაძის აზრით კი სკოლებში მეტი დრო უნდა დაეთმოს მასწავლებლების მხრიდან მოსწავლეებზე ძალადობის თემას: „როცა მასწავლებელი ეუბნება მოსწავლეს რომ ნიშანს არ აღირსებს, ეს არის ძალადობა მოსწავლეზე. ასეთი ფაქტები დღემდე გრძელდება თუმცა სკოლის თვითმმართველობის მხრიდან მსჯელობის თემა არ გამხდარა“. მე-11 საჯარო სკოლის მეათე კლასელი მელანო მახარაძე კი მიიჩნევს რომ მეტი დისკუსიაა საჭირო ღირებულებებზე. „ჩვენ გავაკეთეთ ფლეშ-მობი `მოვეფეროთ დედებს. დღეს ბევრი ბიჭი საკუთარ დედაზე იგინება, რაც ძალიან ცუდია და აქედან უნდა მოხდეს ამ პრობლემის გაცნობიერება“.
მიუხედავად იმისა, რომ მოსწავლეთა თვითმმართველობებს უფლება აქვთ თავიანთი რეკომენდაციები სკოლის სამეურვეო საბჭოს წარუდგინონ, ისინი ამ უფლებით არ სარგებლობენ. არცერთმა მოსწავლემ ვისაც `ბათუმელები~ ესაუბრება, არ აქვს ინფორმაცია სკოლის ბიუჯეტის და მისი ხარჯვის შესახებ: „ეს ჩვებ არ გვეხება არ არც გვაინტერესებს. მე როგორც ვიცი, სკოლა არ არის ვალდებული თვითმმართველობის იდეები დააფინანსოს“-ამბობს ნინო ივანიაძე.
სამოქალაქო განვითარების ინსტიტუტი სწავლობს სკოლის თვითმმართველი რგოლების საქმიანობის შესახებ არსებულ პრობლემებს. ამავე ინსტიტუტის განათლების სპეციალისტის თამარ მოსიაშვილის მოსაზრებით: ,,ბოლო წლებში საქართველოში განვითარებულმა მოვლენებმა შეასუსტა მოსწავლეთა თვითმმართველობები, არადა მოსწავლეებს ბევრი იდეები აქვთ და დიდი ენთუზიაზმითაც ერთვებიან ხოლმე სხვადასხვა იდეების განხორციელების საქმეში. დღეს პრაქტიკულად თვითმმართველობების მთავარი ფუნქცია მონაწილეობა მიიღონ სკოლის მართვაში. არ გამიგია შემთხვევა, როდესაც მოსწავლეები მონაწილეობენ შინაგანაწესის განხილვის ან რეკომენდაციების შემუშავების პროცესში. არადა სკოლის შინაგანაწესი უმნიშვნელოვანესი დოკუმენტია.
2012 წელს შევისწავლეთ საქართველოს საჯარო სკოლების შინაგანაწესები, ისინი ძალიან გავს ერთმანეთს. როდესაც კითხულობ შთაბეჭდილება გრჩება, რომ სკოლის შინაგანაწესები ცენტრალიზებული გზით შექმნილი დოკუმენტებია. ბევრ სკოლაში მოქმედებს მოსწავლეთა კლუბები, სადაც მოსწავლეები სხვადასხვა პროექტებს ახორციელებენ, ბუნებრივია, პროექტის ფარგლებში მოქმედი საგანმანათლებლო კლუბი ცვლის სკოლის კულტურას, იზრდება მოსწავლეთა აქტიურობა, მაგრამ სკოლის მართვაში მოსწავლეთა მონაწილეობად ვერ ჩაითვლება. სახელმწიფოს მხრიდან უნდა იყო უფრო მეტი მხარდაჭერა, რადგან მხოლოდ სკოლის წარმომადგენლების მონაწილეობითაა შესაძლებელი სკოლაში არსებული პორბლემების გადაჭრა, და ზოგადად სკოლის განვითარება.”
სტატია მომზადებულია პროექტის – ,,საქართველოს მასწავლებლები ბავშვზე ორიენტირებული სკოლისათვის“, – ფარგლებში. პროექტს ახორციელებს სამოქალაქო განვითარების ინსტიტუტი აღმოსავლეთ–დასავლეთის მართვის ინსტიტუტისა (EWMI) და ამერიკის შეერთებული შტატების საერთაშორისო განვითარების სააგენტოს (USAID) მხარდაჭერით. სტატიაში გამოთქმული მოსაზრებები შეიძლება არ ემთხვეოდეს აღმოსავლეთ–დასავლეთის მართვის ინსტიტუტისა და ამერიკის შეერთებული შტატების საერთაშორისო განვითარების სააგენტოს თვალსაზრისს.
