„მომხრე ვარ, რეალური კონტროლის მექანიზმი ჰქონდეს საკონსტიტუციო სასამართლოს,“ – ამბობს ზაზა თავაძე. საკონსტიტუციო სასამართლოს ახალ თავმჯდომარეს სურს, რომ პარლამენტმა კანონის მიღებამდე საკონსტიტუციო სასამართლოს რეკომენდაცია მოისმინოს. სამუშაო კაბინეტში ჯერჯერობით არაფერი შეუცვლია, თუ არ ჩავთვლით სნაიპერულ შაშხანას, რომელსაც ნადირობით გატაცებული ზაზა თავაძე კაბინეტში ინახავს.
ბატონო ზაზა, პლენუმის პირველ სხდომაზე მოსამართლეთა დანიშვნის წესი განიხილეთ. განხილვის დასრულებამდე ალბათ ვერ გვეტყვით პოზიციას, არის თუ არა ანტიკონსტიტუციური, როცა იუსტიციის უმაღლეს საბჭოს მოსამართლეთა კონკურსის დროს დასაბუთების ვალდებულება არ აქვს და გადაწყვეტილების გასაჩივრებაც შეუძლებელია. მიგაჩნიათ თუ არა, რომ მოსამართლეთა შერჩევის წესი საჭიროებს ცვლილებას?
წინასწარ ვერ გეტყვით, ვიდრე გადაწყვეტილებას არ მიიღებს სასამართლო. რაც შეეხება თვითონ წესს, როგორც ერთ-ერთი იურისტი, ვთვლი, რომ წესი კარგი და უკეთესი შესაძლებელია მოფიქრებული იყოს ყველა კონკრეტულ შემთხვევაში.
შესაბამისად, კანონმდებლები და ის პირები, რომლებიც ახალი წესის შემუშავებაში მიიღებენ მონაწილეობას, ვფიქრობ, იქნებიან ამის შემძლე ადამიანები და ექნებათ პოლიტიკური ნება.
ხელისუფლება ხშირად საკონსტიტუციო სასამართლოს რეფორმის აუცილებლობაზე საუბრობს. თქვენი წინამორბედი, გიორგი პაპუაშვილი ამას პოლიტიკური გავლენის მცდელობად აფასებდა. როგორია თქვენი დამოკიდებულება?
მთავარია, რას ვგულისხმობთ საკონსტიტუციო სასამართლოს რეფორმაში. მე, მაგალითად, მაქვს ჩემი იდეები. თვითონ საკონსტიტუციო სასამართლოები სხვადასხვა ქვეყანაში განსხვავდებიან ერთმანეთისგან. არსებობს ორი ტიპის სასამართლო: კლასიკური, ანუ იგივე გერმანული, როცა სასამართლოს აქვს რეალური კონტროლის მექანიზმი. რაც შეგვეხება ჩვენ, ეს არის აბსტრაქტული მოდელის მექანიზმი.
მე, მაგალითად, მომხრე ვარ, რეალური კონტროლის მექანიზმი ჰქონდეს საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს, მაგრამ არა სრულად, როგორც, მაგალითად, გერმანიის საკონსტიტუციო სასამართლოს აქვს. უცხოელ ექსპერტებთან შეხვედრის დროს გვისაუბრია, რომ ყოფილიყო წინასწარი კონტროლი, რომელიც აქვს, მაგალითად, საფრანგეთის საკონსტიტუციო საბჭოს. ეს ნიშნავს იმას, რომ პარლამენტი როცა რაიმე იურიდიული ძალის მქონე დოკუმენტზე მუშაობს, წინასწარი დასკვნისთვის მიმართავს საკონსტიტუციო საბჭოს. ამგვარად ირკვევა, საკანონმდებლო პროექტი შეესაბამება თუ არა კონსტიტუციას. რატომაა ეს მნიშვნელოვანი ქართული სინამდვილისთვის – მაგალითად, თქვენ არაერთი გახმაურებული დებატი გახსოვთ ქართული პარლამენტარიზმის ისტორიაში, სადაც იყო მხურვალე დებატები ამა თუ იმ საკანონმდებლო აქტთან დაკავშირებით. რა თქმა უნდა, მხურვალე დებატები საკანონმდებლო ორგანოს საქმეა, მაგრამ იყო ისეთი შემთხვევებიც, სადაც უკვე ჩიხი იყო და ვეღარ მიდიოდნენ წინ. საუბარია იმაზე, რომ განიმუხტოს სიტუაცია. საკონსტიტუციო სასამართლო ხომ თავისი არსით ნეგატიური კანონმდებელია, პარლამენტი – პოზიტიური. ეს საჭიროა ბალანსისთვის.
ხელისუფლებას ესაუბრეთ ამ საკითხზე?
ჯერ არა. პარლამენტი ახლა ყალიბდება, ფორმირების პროცესია…. რადგან მკითხეთ რეფორმაზე, ამიტომაც გიპასუხეთ… ვერ ვიტყვი, რომ დღეს საკონსტიტუციო სასამართლო მზად არის ამისთვის. ამას სჭირდება კოლოსალური ფინანსური რესურსი, სტაფის გაზრდა დაახლოებით 200 კაცამდე, ანუ ორჯერ გაზრდა დაახლოებით და ასე შემდეგ… ზოგადად, ნებისმიერი ხელისულება, მათ შორის ევროპაში, საკონსტიტუციო სასამართლოს უყურებს, როგორც შემზღუდავს იმ ნაწილში, რომ სხვადასხვა ნორმატიულ აქტზე თუ ჩათვლის საკონსტიტუციო სასამართლო, რომ არის არაკონსტიტუციური, უქმდება. შესაბამისად, როცა რაღაცას გიუქმებენ, ადამიანური მომენტია, რომ ეს ნეგატივს იწვევს. ამიტომ რაც უნდა დიდი დოზით იყოს სამართლებრივი შეგნება, მაგალითად, პარლამენტში, ან იგივე მთავრობის წარმომადგენლებში, არ ვფიქრობ, რომ მათთთვის სასიამოვნო პროცესი იყოს ეს ყოველთვის. არ გამოვრიცხავ იმას, რომ შესაძლოა იყოს ბევრი პარლამენტარი, ვისაც ეს საკითხი ესმის კლასიკური გაგებით.
როგორც მენეჯერი, როგორ აპირებთ საქმეების განხილვის გაჭიანურების პრობლემის მოგვარებას? მაგალითად, ჩვენ ვწერდით სახარების რწმენის ეკლესიაზე, რომლის საკონსტიტუციო სარჩელი 20 თვის წინ დარეგისტრირდა და ჯერ დასაშვებობის საკითხიც კი არ განხილულა.
ბოლო პერიოდში საკონსტიტუციო სასამართლოში საქმეების უპრეცედენტო რაოდენობა შემოდის. ეს თავისთავად ახდენს გავლენას, მაგრამ ჩვენ ვცდილობთ მაქსიმუმის გაკეთებას. ყველას უნდა ჰქონდეს საშუალება, რომ იგი მოსმენილი იქნეს სასამართლოს მიერ. შესაძლებელია, ზოგიერთი საქმე განიხილოს სასამართლომ ზეპირი მოსმენის გარეშე. არ უნდა განიხილებოდეს რომელიმე საქმე ზედაპირულად, მაგრამ მოსამართლემ შეიძლება მეტი იმუშაოს და კონკრეტულ საქმეებზე ზეპირი მოსმენის გარეშე მიიღოს დასაბუთებული გადაწყვეტილება. ამას ვხედავ ერთადერთ გამოსავალს. კიდევ ერთი გზაა – მოსამართლეების რაოდენობის გაზრდა. ამას სჭირდება ხელისუფლების ნება – ეს უნდა მოხდეს კონსტიტუციაში ცვლილების შეტანით.
20 ოქტომბერს, როცა თქვენ თავმჯდომარე გახდით, თქვით: „ყველა საქმე არის ერთი და იგივე“. ევროპის ადამიანის უფლებათა დაცვის სასამართლოც კი განსაკუთრებულ შემთხვევებში დაჩქარებული წესით განიხილავს ზოგიერთ საქმეს, თუკი ის მიიჩნევა პრიორიტეტულად. თქვენ რატომ ამბობთ ამაზე უარს?
არასწორად გაიგეს ჩემი ნათქვამი. ვიგულისხმე ის, რომ ნებისმიერი საქმე, რაც შემოდის ჩვენთან, არის ერთი და იგივე, თანასწორი. სასამართლოში ყოფილა არაერთი საქმე, მაგალითად, ღვიძლის დონაციის საქმე, რომელიც შეეხებოდა სიცოცხლის უფლებას და ჩვენ ის დაჩქარებული წესით განვიხილეთ. როცა ასეთი შემთხვევაა, როცა ადამიანი პატიმრობაში იმყოფება, არსებობს კიდევ სხვა უფლებებიც, რა თქმა უნდა, შეძლებისდაგვარად მას სწრაფად განვიხილავთ, თუმცა ნაჩქარევი გადაწყვეტილება არ უნდა მივიღოთ.
საიას თავმჯდომარემ, ანა ნაცვლიშვილმა „ნეტგაზეთთან“ თქვა: „მაქსიმალურად კომპეტენტური და პრინციპული ადამიანები იყვნენ წარმოდგენილი ამ თანამდებობაზე [სასამართლოში]. ჩვენ თავაძისა და სიჭინავას მაგალითებზეც ვნახეთ, რომ ვერც ძველად ვერ იყვნენ პრინციპული ადამიანები წარდგენილი და მათ ძალიან სწრაფად იცვალეს ფერი, პოლიტიკურმა სიომ სხვა მიმართულებით რომ დაუბერა და ასევე არ არის გამორიცხული, რომ დღეს მოქმედი შემადგენლობაც ვერ გაუმკლავდეს პოლიტიკურ გავლენებს, იქნება ეს ხელისუფლებიდან თუ რაიმე სხვა მიმართულებიდან წამოსული პოლიტიკური გავლენები“. რა გამორიცხავს პოლიტიკურ გავლენას თქვენზე?
თუ გადახედავთ საკონსტიტუციო სასამართლოში ჩემს მუშაობის ექვსწლიან პრაქტიკას, ნებისმიერ ოპონენტს შეუძლია ამოიღოს გადაწყვეტილება, რომელსაც მე ვაწერ ხელს და მიხვდება, სიო საიდან უბერავდა და როგორ გადაწყვეტილებას იღებდა თავაძე. ენას ძვალი არ აქვს და შეიძლება ნებისმიერი რამ თქვას ადამიანმა.
სამართლიანია, როცა სახელმწიფო აძლევს ბინას მოსამართლეს და ეს ხდება მოსამართლისთვის მოგების საშუალება? 2010 წელს თქვენთვის 1000 ლარად გადმოცემული ბინა ბულვარის შესასვლელთან უკვე გაყიდეთ 250 ათას დოლარად.
ისე არ გამიგოთ, რომ მე უკვე გავასხვისე ბინა და მანამდე არ მქონდა იგივე აზრი: გაცილებით უფრო კომფორტული იქნებოდა იგივე მოსამართლისთვის და სახელმწიფოსთვისაც, არ გახდებოდა სალაპარაკო, რომ მოსამართლეებისთვის საკუთრებაში კი არა, არამედ მოსამართლის უფლებამოსილების ვადით გადაეცათ ეს ბინები… როგორც სხვებს, ისე გადმომეცა მეც ეს ბინა. მე არ მქონდა საცხოვრებელი ბათუმში და რატომ არ უნდა მესარგებლა ამ ბინით, არ მესმის.
„კვირის პალიტრასთან“ ინტერვიუში თქვით, რომ ეს ბინა არ იყო მოსახერხებელი. ეს ხუთი წლის მერე აღმოაჩინეთ? თქვენ სასამართლოს თავმჯდომარედ არჩევამდე 5 თვით ადრე გაყიდეთ ბინა. იქნებ იმიტომ აღარ იყო მოსახერხებელი, რომ უხერხულობა არ შეგქმნოდათ გიორგი პაპუაშვილის მსგავსად.
არა, ხმაური ჯეროვნად მოჰყვა ამას… 2 ათასლარიანი, თუ 100-ათასლარიანი იქნებოდა, ეს ყველა შემთხვევაში ჩემი საკუთრებაა. ამას მინდა გავყიდდი, მინდა გავაქირავებდი და მინდა დავაგირავებდი.
მისაღებია ასეთი პასუხი საკონსტიტუციო სასამართლოს თავმჯდომარისგან, რომელიც არის უფლებების დაცვის ერთგვარი გარანტი? არსებობს მოსაზრება, რომ შესაძლოა ასლან აბაშიძის შვილისთვის, დიანასთვის ამ ბინის ჩამორთმევა არ იყო სამართლიანი.
მე რამდენადაც ვიცი, ეს ბინა არ ეკუთვნოდა დიანა აბაშიძეს. 2005 წლის გაზაფხულზე იყო რეგისტრირებული აბაშიძის მთავრობის ეკონომიკის მინისტრზე. ყოველ შემთხვევაში ასე ამიხსნეს, ვიდრე ბინას გადმომცემდნენ. მე სახელმწიფომ გადმომცა ბინა და ეს იქნებოდა აბაშიძის თუ პეტრიაშვილის, ამას წინასწარ ვერ განვჭვრეტდი. მე მოვიკითხე, ხომ არ ჰქონდა რაიმე პრობლემა სამართლებრივი კუთხით ბინას და სახელმწიფომ გამცა პასუხი, არა ბატონო, არანაირი დავა არ მიმდინარეობსო.
2009 წლის ქონებრივ დეკლარაციაში თქვენი მეუღლის სახელზე იყო დაფიქსირებული საცხოვრებელი ბინა თბილისში, ყაზბეგის ქუჩაზე. შემდეგ წლების დეკლარაციებში ეს ქონება აღარ ჩანს…
ეს იყო ჩემი მეუღლის ბინა, სადაც ის მშობლებთან ერთად ცხოვრობდა, ვიდრე დავქორწინდებოდით, იურიდიულად იყო მასზე გაფორმებული. როგორც მაშინდელი იუსტიციის მინისტრის მოადგილე, ვალდებული ვიყავი მისი ქონება მეჩვენებინა დეკლარაციაში. ეს ბინა დედას შვილისთვის უნდა მიეცა მზითევის სახით. შემდეგ ეს ბინა გაყიდა და სანაცვლოდ უყიდა სხვა ბინა, სადაც ჩვენ გადავედით საცხოვრებლად.
რა ხდება ახალი მოსამართლეების ბინების უზრუნველყოფის კუთხით?
როგორც სხვა მოსამართლეებმა ისარგებლეს ამ სიკეთით, მათაც უნდა გადასცენ ბინები. მე აუცილებლად დავაყენებ ამ საკითხს ეკონომიკის მინისტრის, პრემიერ-მინისტრის წინაშე. ამჟამად სახელმწიფო არ ფარავს მათი ბინით უზრუნველყოფის საკითხს. ბიუჯეტში გათვალისწინებული არ არის ქირის გადახდა… როგორც გითხარით, უფრო მართებულად მივიჩნევ, თუკი სარგებლობის უფლებით გადაცემა მოხდება. ესეც იქნება ღირსეული საცხოვრებელი პირობის შექმნა. ახლა მკითხავთ ალბათ, თქვენ რომ მოგცეს ბინა და გაყიდეთ, ხომ კარგი იყოო… ვფიქრობ, მოსამართლეებმა თავად უნდა გადაწყვიტონ, როგორ ურჩევნიათ, საკუთრებაში, თუ სარგებლობის უფლებით. სახელმწიფო თუ გააკეთებს ამას, ეს შეიძლება დისკრიმინაციულად შეფასდეს, რადგან შესაძლოა, ეს რომელიმეს არ მოეწონოს. ვფიქრობ, ამ შემთხვევაში თანასწორობის პრინციპის კუთხით იქნება შეუსაბამობა.
თქვენ რატომ არ გააკეთეთ იგივე? ხომ შეგეძლოთ უარი გეთქვათ საკუთრების ჩუქებაზე და უფლებამოსილების ვადით აგეღოთ ბინა?
მე გიპასუხეთ, რა იქნებოდა სწორი. ამ გადმოსახედიდან ვფიქრობ ასე.
როგორი საკითხია იცით, როცა უკვე ამ ბინით სარგებლობ, იქ ოჯახის ინტერესებია, ოჯახთან ერთად ამაში ცხოვრობ და დარჩენილი გაქვს, მაგალითად, უფლებამოსილების ვადა რამდენიმე წელი… გინდა უფრო წყნარ ადგილას გადახვიდე საცხოვრებლად და ელემენტარულად ითვლი რესურსს. თუ არ გაყიდი ამას, როგორ იყიდი სხვა ბინას?…
მე გითხარით, რომ სახელმწიფოს მხრიდან ასე იქნებოდა სწორი. შეიძლებოდა, ვყოფილიყავი თეთრი ყვავი, მაგრამ ასე არ გამოვიდა. მე უკვე ვისარგებლე ამ ბინით და ეს საქმე ჩავლილია. შეიძლება ჯობდა, გამოვსულიყავი თეთრი ყვავი.
სანადირო იარაღით გატაცებაზე მინდა გკითხოთ – სად ნადირობთ და რაზე ნადირობთ?
ჩემი ფინანსური შესაძლებლობებიდან გამომდინარე სხვა ქვეყანაში ვერ ვახერხებ წასვლას, ნადირობა ძვირადღირებული სიამოვნებაა. ძირითადად ზესტაფონში ვნადირობ, სადაც დავიბადე და გავიზარდე, თუმცა ძალიან ცოტა დრო მრჩება ამისთვის. ვნადირობ გადამფრენ ფრინველებზე: მწყერი, იხვი, გარეული ქათამი, იგივე ტყის ქათამი…
ერთ დეტალზე მინდა გკითხოთ: დეკლარაციის მიხედვით, თქვენ ფლობდით 19 500 ლარის სხვადასხვა დასახელების იარაღს, რომელიც გადაცვალეთ 25 ათას დოლარად ღირებულ ერთ იარაღში. რის გამო შედგა ასეთი გარიგება, რადგან თქვენ აშკარად მოგებული დარჩით მინიმუმ 10 ათასი დოლარით?
ეს იარაღები არ იყო ვინმეს მიერ შეფასებული. ერთ პირს, რომელიც კოლექციონერობდა, მას ჰქონდა ის იარაღი, რომელიც ძვირადღირებულია და გავუცვალე. ეს 25 ათასი დოლარიც ჩემი შეფასებულია. 104 წლის თოფია, რესტავრაცია გავუკეთე და მისი ღირებულება კიდევ უფრო გაიზარდა, თუმცა ეს ჯერ არც ექსპერტს და არც აუდიტს არ შეუფასებია… სნაიპერული შაშხანა მაქვს კიდევ, აქვე მაქვს და გაჩვენებთ… მიზანში სროლისთვის ვიყენებ. ფოტო არ გადამიღოთ, თორემ ამასაც არასწორად გამიგებენ.
