საგადასახადო სისტემაში „ესტონური მოდელი“ მიმდინარე წლის იანვრიდან ამოქმედდა. არაოფიციალურად, საუბრობენ იმაზე, რომ ამ მოდელის ამოქმედება ხელს შეუწყობს მონოპოლისტების გაძლიერება/გაჩენას ბაზარზე და ის არაა გათვლილი მცირე მეწარმეობის განვითარებაზე. საუბრობენ ასევე, რომ ახალი საგადასახადო სისტემის ამოქმედებით უკვე არაერთი მაღაზია დაიხურა. ბლიც-ინტერვიუ საგადასახადო ექსპერტთან, კონსტანტინე გორბატკოვთან.
ბატონო კონსტანტინე, რას ნიშნავს ესტონური მოდელი და რა არის მისი დადებითი და უარყოფითი მხარე?
რომ ვთქვათ რა არის ესტონური მოდელის დადებითი და უარყოფითი მხარე, ჩვენ უნდა ვიცოდეთ მოგების გადასახადის დაბეგვრის წესი. ანუ, უნდა გავაკეთოთ შედარება ძველ და ახალ წესს შორის. ძველი მოდელის დროს ჯერ ე.წ. ბუღალტრული აღრიცხვა უნდა გაგვეკეთებინა, მერე ფინანსური მოდელის ტრანსფორმაცია გაგვეკეთებინა საგადასახადოში მოგებაზე, იქედან გამოგვეანგარიშებინა დასაბეგრი მოგება, შემდეგ მოგების გადასახადი და პირველი აპრილისთვის უნდა გადაგვეხადა ეს მოგების გადასახადი. ასევე, წლის განმავლობაში ოთხჯერ იყო საავანსო გადასახდელები 25-25 %-ობით. აქედან გამომდინარე, დიდი ოდენობით თანხა გაჰქონდათ მეწარმეებს საქმიანობიდან და დამატებითი ინვესტიციების და სახსრების მოძიება სჭირდებოდათ, რათა განევითარებინათ თავიანთი ბიზნესი.
ახლა კანონმდებელი, მთავრობა, გვეუბნება – არ მინდა თქვენი მოგების გადასახადი, რაც მე მეკუთვნის გამოიყენეთ თქვენ, ასე ვთქვათ, მოახდინეთ რეინვესტირება და გააფართოვეთ თქვენი საქმიანობა. მაგრამ, თუ თქვენ დააპირებთ ამ თანხის გადინებას, ანუ გამოტანას ეკონომიკური სივრციდან, ასეთ შემთხვევაში მთავრობა ამბობს, რომ მისი კუთვნილი 15% გადავუხადოთ. თუმცა არა მთლიანი მოგების, არამედ იმ თანხის, რაც გამოიტანეთ.
მაგალითად, 2017 წელი, ვთქვათ, დასრულდა და 200 ათასი ლარი აქვს საწარმოს მოგება. თუ დამფუძნებლები მიიღებენ გადაწყვეტილებას, რომ ამ მოგებიდან 2018 წლის აპრილის თვეში 100 ათასი ლარი გასცენ დივიდენდის სახით. ამ შემთხვევაში, ეს 100 ათასი ლარი დაიბეგრება მოგების გადასახადით. საწარმოს მოუწევს გადახდა არა მთლიანი 200 ათასის 15%-ის, როგორც ძველად იყო, არამედ გამოყენებული თანხის რაც გასცა, ანუ 100 ათასის. საწარმო დანარჩენი თანხის რეინვესტირებას ახდენს, ტოვებს ბიზნესში და არ იბეგრება. ეს პრინციპია ჩადებული.
მოდელის რა უარყოფით მხარეზე შეიძლება ვისაუბროთ?
უარყოფით მომენტებად შეიძლება მივიჩნიოთ ის, რომ როდესაც, დავუშვათ, ფიზიკურ პირზე საწარმომ უნდა გასცეს სესხი, ან თუ საწარმო დააპირებს მოგების გადასახადისგან გათავისუფლებულ პირზე იგივე სესხის, ან ავანსის გაცემას, ამ შემთხვევაში ეს სესხები და ავანსი იბეგრება მოგების გადასახადით. შემდეგ კი, როცა ეს სესხად და ავანსად გაცემულ თანხა საწარმოს უკან დაუბრუნდება, მას შეუძლია ბიუჯეტიდან უკან დაიბრუნოს დაბეგვრის შედეგად გადახდილი თანხაც, როგორც მაგალითად დღგ-ს ჩათვლები კეთდება. ასეთი რამ ადრე არ იყო.
არის მოსაზრება, რომ ახალი მოდელი გააძლიერებს მონოპოლისტებს და მცირე მეწარმეებს დააზარალებს.
არ მგონია… რით დაზარალდებიან მცირე მეწარმეები? პირიქით, მცირე მეწარმეებს სახელმწიფო უფრო მეტ წესრიგში აყენებს. იმიტომ, რომ ფული როცა ჰქონდათ, როგორც უნდოდათ ისე ატრიალებდნენ. ახლა ეუბნება კანონი, რომ თუ აიღებ, საქმეში გამოიყენე. შენ თუ საქმეში ფულის გამოყენების შნო არ გაქვს და თანხა ამოიღე სალაროდან და ჩაიდე ჯიბეში, ან სხვა საქმეში იყენებ, რომელსაც არ არეგისტრირებ, ასე ვეღარ იზამ. ეს ყველაფერი უკვე მოითხოვს რეგისტრაციას, გარკვეულწილად აღრიცხვიანობას, ანუ აღრიცხვის კულტურა, დონე იზრდება. ამიტომ არ აწყობს ეს ძალიან ბევრს, ისეთს, ვისაც არ უნდა გაიგოს ეკონომიკის პრინციპები და იმუშაოს კეთილსინდისიერად.
ამის გათვალისწინებით, რა თქმა უნდა, არ აწყობს ბევრს ასეთი სიახლეები. ფული გამოჩნდა, წავავლე ხელი, ჩავიდე ჯიბეში, მერე მთელი წელი ვაბრუნე და არაფერს ბიუჯეტში არ ვიხდი – ასე იყო. ახლა კი, როგორც კი წაავლებს ფულს ხელს, დაუყოვნებლივ გადაიხადოს უნდა თანხა ბიუჯეტში. მოკლედ, თუ ეკონომიკურ საქმიანობაში გამოიყენებ მოგებას, არაფერს გთხოვს მთავრობა, სხვა პირადი ინტერესებისთვის თუ იყენებ, გეუბნება, რომ 15% მოგების გადასახადი მისცე. ასეთი მომენტია და ამით არის ძალიან ბევრი უკმაყოფილო.
შეიძლება თუ არა იმის თქმა, რომ მაღაზიები ამ ახალი წესების შემოღების გამო დაიხურა?
კონკრეტულად ამ ახალ წესებზე ვერ ვიტყვით. აქ არის სხვა ნიუანსები… მაღაზიები თუ იხურება, ყველაზე ვერ ვიტყვით, მაგრამ ზოგიერთი დაიხურება იქედან გამომდინარე, რომ ალბათ, არ აქვთ აღრიცხვიანობა და არც უნდათ რომ ჰქონდეთ. ამ შემთხვევაში ბუნებრივია დაიხურება… როგორც გჭირდებოდა ისე რომ აკეთებდი, წავიდა ის დრო, ვალდებულებაც აქვს სახელმწიფოს… პერსპექტივაში ევროკავშირშიც ხომ უნდა შევიდეთ…
ანუ ე.წ. ფულის გათეთრების ბერკეტები შემცირდა?
რა თქმა უნდა. ახლა კანონმდებელი გეუბნება – შენი შენ გქონდეს, მე ჩემი მომეცი. ამასთან, არ იქნება საჭირო რეგულარული შემოწმება, რაც ადრე ხდებოდა. სამაგიეროდ, როგორც სალარო აპარატების შემოწმებას აკეთებენ, ასევე შემოვლენ საწარმოშიც – სად გაქვს ფული? თუ გატანილი გაქვს – დაბეგრილი უნდა გქონდეს, აი ამაშია საქმე. ადრე კი, გავიტანდი ერთი წელი თანხას, ვატრიალებდი, ვნახულობდი მოგებას და არაფერს ვიხდიდი.
