მანანა ქველიაშვილი
„მე მქვია საად საადი, რაც არაბულად „იმედ იმედს“, ხოლო ინგლისურად „სევდიან სევდიანს“ ნიშნავს… ჩემთვის უფრო ძვირფასი და ღირებული ამ სახელის არაბული მნიშვნელობაა, რომელიც ცაზე პირდაპირ ყვავილებით მორთულ დაპირებებს ქარგავს“, – ეს არის ნაწყვეტი თანამდეროვე ფრანგი მწერლის ერიკ ემანუელ შმიტის ცნობილი რომანიდან „ულისე ბაღდადიდან“.
„ულისე ბაღდადიდან“ ამბავია ერაყელ ბიჭზე, რომელიც ერაყიდან წასვლას ცდილობს. „დაბადების ლატარეის გათამაშებისას ადამიანი ხან იღბლიან ბილეთს გამოკრავს ხელს, ხან უიღბლოს. თუ ამერიკაში, ევროპაში ან იაპონიაში გიწევს დაშვება, ერთხელ მოიკიდებ მიწაზე ფეხს და მორჩა, ანუ იბადები ერთხელ და სამუდამოდ, ყველაფრის თავიდან დაწყების აუცილებლობა დღის წესრიგში არ დგება. მაგრამ ქვეყნიერებას, აი, აფრიკის კონტინენტზე ან ახლო აღმოსავლეთში თუ მოევლინე…“- ნაწარმოების დასაწყისში საადის ეს მონოლოგი მკითხველს თავიდანვე განგაწყობს, რომ მასთან ერთად ბევრ ხიფათს გაივლი, ბევრ დაბრკოლებას გადალახავ იმ სამყაროსკენ მიმავალ გზაზე, რომელ სამყაროში დაბადებასაც პრივილეგიად მიიჩნევს გმირი.
„ამბობენ, რომ „ოსკარი და ვარდისფერი ქალბატონი” შმიტის ყველაზე პოპულარული ნაწარმოებია, მაგრამ, ჩემი ნება რომ იყოს, პირველობას, „პილატეს სახარებასთან” ერთად, ბაღდადელი ულისეს საოცარ თავგადასავალს მივანიჭებდი. ოღონდ, ისე არ გამიგოთ, თითქოს მხოლოდ დიდი „ოდისეას” ან ჯეიმს ჯოისის საკულტო რომანის სიყვარული მალაპარაკებდეს. შმიტისეული გემრიელი ენით, თხრობის დინჯი, აბსოლუტურად კლასიკური მანერით დაწერილი უაღრესად თანამედროვე რომანი ჩვენი დროის ერაყელ ყმაწვილზე, რომელიც მიწასთან გასწორებული ბაღდადიდან თავის დაღწევას ლამობს და ევროპისკენ მოილტვის… დინამიური სიუჟეტი, თამამი, მკვეთრი ფერებით დახატული სახეები, მკითხველს წამითაც არ მოაწყენს.
დღევანდელობის პრობლემები – გლობალიზაცია, მულტიკულტურა, ნარკოტიკები, რელიგიათა დიალოგი – ახლოა, მტკივნეული და ადვილად გასაგები. მახვილგონივრული ალუზიები ზუსტად იმდენია, რამდენიც საჭიროა და „ბაღდადელ ულისეს” ნამდვილად ვერ აღიქვამ მხოლოდ ჰომეროსის უკვდავი შედევრის პაროდიად. ამას აღმოსავლური ზღაპრის სურნელი, იშვიათი სინატიფის დასაწყისი და მერაბ ფიფიას ჩინებული თარგმანიც დაუმატეთ და… გემოვნებაზე რომ არ დაობენ, კი გეცოდინებათ, მაგრამ თუ ცოტაოდენ თავისუფალ დროს გამონახავთ და ორიოდე საღამოს საად საადთან ერთად გაატარებთ, არა მგონია, უსიამოვნოდ დაგირჩეთ,“ – ეს რჩევაა „მოლი ბლუმისგან“, ქართველი პოპოლარული, ანონიმი ბლოგერისგან.
რეალიზმს, რომელიც წიგნის პირველივე ფურცლიდან იგრძნობა, სისხლისა და შიმშილის სუნი აქვს. შმიტი მთავარი გმირის სახეს მისი დაბადებიდან ძერწავს, ამბები, რომელიც საადს გადახდა, რეალურია. განსაკუთრებით მძაფრად არის აღწერილი ცივილიზებული სამყაროდან ერაყის განკვეთის 10-წლიანი პერიოდი, ეკონომიკური ემბარგო, რომელმაც როგორც აღმოჩნდა, უკუშედეგი გამოიღო.
„ყოველი ერაყელი, ვინც ამ პერიოდს გადაურჩა, დაუდასტურებს და დაარწმუნებს გაერთიანებული ერების ორგანიზაციაში წამოჭიმულ ვაჟბატონებს, რომ ემბარგო საუკეთესო საშუალებაა ისედაც ტანჯული და გაუბედურებული ერის დასასჯელად და მმართველი წრეების გასაძლიერებლად. ემბარგო ცემენტია ტკივილებისათვის, ბეტონი დიქტატორების გასამტკიცებლად“.
„ამ წიგნს ვურჩევ ყველას, ყველას ვისაც უნდა, რამე მაინც გაიგოს, რომელ დროში ვცხოვრობთ ჩვენ, რატომ არის უწყვეტი კაცობრიობის ამბები, რა ცივილიზაციაა ევროპული ცივილიზაცია, პრინციპში, რომ ვთქვათ, ევროპული ცივილიზაცია არის ცივილიზაცია, რომელსაც ესმის ოდისევსის ამბავი. იმიტომ, რომ ვისაც ესმის სხვა ამბები, მაგალითად, ოიდიპოსის ამბავი, იმას ევროპასთან საერთო არ აქვს, ის მსოფლიო ცივილიზაციაა. ევროპული ცივილიზაცია რომ გაიგო, უნდა გვესმოდეს, რომ ოდისევსის გარეშე ნაბიჯს ვერ ვდგამთ და ჯოისის „ულისე“ რომ გაიგო, გჭირდება არამარტო ჰომეროსის „ოდისეა“, არამედ ეს წიგნი, რომელიც ჯოისის „ულისეს“ შემდეგ გაცილებით გვიან დაიწერა, მაგრამ ამის გარეშე იმას ვერ გაიგებ. „ულისე ბაღდადიდან“ უნდა წაიკითხოს ყველამ, ჯერ ერთი ახალგაზრდობა მას გაიგებს, ჯოისისგან განსხვავებით. გაიგებს იმიტომ, რომ აქ ლაპარაკი არის ნარკოტიკების გადატანაზე, თითო ნაფაზის დარტყმაზე, მსუბუქ და მძიმე ნარკოტიკზე, თანამედროვე მოგზაურობაზე,“ – ეს პროფესორ ლევან ბერძენიშვილის ერთგვარი რეცენზიაა ამ წიგნზე, ნაწყვეტი ინტერვიუდან, რომელიც მან ქართველ ბლოგერთა ჯგუფს, ეგრეთ წოდებულ „ტამელის ჰიპებს“ მისცა.
ერიკ-ემანუელ შმიტის „ულისე ბაღდადიდან“ ბესტსელერია, ისევე როგორც მისი თითქმის ყველა წიგნი. რა აქცევს წიგნს ბესტსელერად?
„ერთი შეხედვით, ფრიად მარტივი კითხვაა – ყველამ იცის, რომ წიგნის წარმატებულ გაყიდვას და ბესტსელერად ქცევას ავტორის რეპუტაცია, ეფექტური სათაური, სწორი მარკეტინგული პოლიტიკა და კარგად დაგეგმილი პიარი უზრუნველყოფს. ამ ჩამონათვალში, ხშირად, ხარისხს საერთოდ ივიწყებენ და, ჩვენში რომ დარჩეს, სადღაც მართალიც არიან. საკმარისია, ქართული (ან, თუნდაც, მსოფლიო) ბესტსელერების სიას გადახედოთ, და მიხვდებით – თავად ნაწარმოების სიავკარგეს, რბილად რომ ვთქვათ, გადამწყვეტი მნიშვნელობა სულაც არ აქვს. თუმცა, ბუნებრივია, ეს არც აბსოლუტური წესია და დაინტერესებული მკითხველი საპირისპირო მაგალითებსაც იოლად მოიძიებს,“ – ამბობს ბლოგერი მოლი ბლუმი.
