კვირის ამბები,მთავარი,სიახლეები

სახელმწიფოს არაადეკვატური რეაგირება – პირდაპირი სიგნალი პოტენციური მოძალადისთვის

11.12.2016 • 3551
სახელმწიფოს არაადეკვატური რეაგირება – პირდაპირი სიგნალი პოტენციური მოძალადისთვის

2014 წელს მსოფლიოს 28 ქვეყანაში 226 ტრანსგენდერი ადამიანი მოკლეს, ხოლო 2008  წლიდან დღემდე მსოფლიოს 62 ქვეყანაში – 1 613. 2014 წლის 11 ნოემბერს საქართველოც შეუერთდა იმ ქვეყნების რიცხვს, სადაც ტრანსგენდერს მისი გენდერული იდენტობის გამო კლავენ. ტრანსგენდერი თემის საჭიროებებზე „ქალთა ინიციატივების მხარდამჭერი ჯგუფის“ ხელმძღვანელი, გენდერის სპეციალისტი ეკა აღდგომელაშვილი გვესაუბრა.

ქალბატონო ეკა, ბოლო დროს ტრანსგენდერ ადამიანებზე თავდასხმებისა და ძალადობის შემთხვევების რაოდენობა, რაც მედიამდე აღწევს, საგანგაშო ნიშნულზეა. რა ხდება ამ გახმაურებული ფაქტების მიღმა, რეალურად რამდენად ხშირია ტრანსგენდერ ადამიანებზე თავდასხმებისა და ძალადობის შემთხვევები?

– ისევე, როგორც ქალთა მიმართ ძალადობისა და ოჯახში ძალადობის შემთხვევაში, ჰომო და ტრანსფობიური დანაშაულის აღრიცხვა, როგორც წესი, სრულად არ აღწერს ასეთი დანაშაულის რეალურ მასშტაბებს. მარტიდან ნოემბრის ჩათვლით მხოლოდ ჩვენმა ორგანიზაციამ ასეთი ძალადობის 24 შემთხვევაზე შექმნა დოკუმენტები, მხოლოდ თბილისში. თუ გავითვალისწინებთ საზოგადოებაში არსებულ ნეგატიურ დამოკიდებულებას ტრანსგენდერი და, ზოგადად, ლგბტ ადამიანების მიმართ, ვფიქრობ, ასეთი დანაშაულის რიცხვი გაცილებით დიდია და ეს მხოლოდ აისბერგის ნაწილია. ადამიანები უფრო ხშირად მოგვმართავენ, როცა ტრანსფობიური ინციდენტებისა და დანაშაულის მსხვერპლი ხდებიან. ორგანიზაციაში ამუშავდა ცხელი ხაზი, ვცდილობთ, მეტ ადამიანს მივაწვდინოთ ჩვენი ხმა.

ცხადია, რთულია იმსჯელო ტრანსფობიური დანაშაულისა და ძალადობის რეალურ მასშტაბებზე ქვეყანაში, მის ბუნებასა და დინამიკაზე მხოლოდ WISG-ის მიერ დოკუმენტირებული ინციდენტებისა და დანაშაულის სტატისტიკის საფუძველზე. განსაკუთრებით მაშინ, როცა სექსუალური ორიენტაციის/გენდერული იდენტობის ნიშნით ჩადენილი დანაშაულის ოფიციალური სტატისტიკა არ არსებობს ქვეყანაში.

აგრესიის გამძაფრება ხომ არ უკავშირდება ამ ადამიანების ხილვადობის გაზრდას, თუ კიდევ სხვა მიზეზებია?

– როგორც გითხარით, ის, რომ გასულ წლებში უფრო ცოტა შემთხვევა გვქონდა დოკუმენტირებული, არ ნიშნავს, რომ წინა წლებში ტრანსგენდერი ადამიანები ნაკლებად ხდებოდნენ ძალადობის მსხვერპლნი.

ჰომო და ტრანსფობიური განწყობების დინამიკა ქვეყანაში მაფიქრებინებს, რომ ჯგუფის ხილვადობის გაზრდაზე მეტად ამგვარი დანაშაულის „პროვოცირებაზე“ გარე ფაქტორები უფრო ახდენს გავლენას. მაგალითად, პოლიტიკოსების მხრიდან ამ საკითხებით სპეკულირება წინასაარჩევნოდ, თემის გამოყენება ანტიდასავლური განწყობების გასაძლიერებლად, ეკლესიის ცალკეული წარმომადგენლებისა და საჯარო პირების ღია ჰომოფობიური განცხადებები.

ტრანსგენდერი ადამიანების მიმართ ჩადენილი სიძულვილით მოტივირებული ყველა გახმაურებული დანაშაულის ირგვლივ დღემდე არსებობს გარკვეული შეკითხვები. რამდენად ადეკვატურია სახელმწიფოს რეაქცია სიძულვილით მოტივირებულ დანაშაულთან მიმართებაში? რა უნდა გაკეთდეს ამ ტიპის დანაშაულის პრევენციისთვის და რამდენად ჩანს აქ სახელმწიფოს ნება?

– ზემოთ ჩამოთვლილ მიზეზებთან ერთად, სახელმწიფოს უმოქმედობა ან არაადეკვატური რეაგირება ძალადობის ფაქტებზე, პირდაპირი სიგნალია პოტენციური მოძალადისთვის. გაიხსენეთ, ბოლო წლებში ჩადენილი გახმაურებული ძალადობის შემთხვევების გამო არავის უგია სათანადო პასუხი. ამ ტიპის დანაშაულის პრევენციისთვის, პირველ რიგში, საჭიროა ასეთი დანაშაულების აღრიცხვა და რეპორტინგი, რაც საშუალებას მისცემს სახელმწიფოს სრულყოფილად დაინახოს ამ დანაშაულის მასშტაბები და მისი ბუნება. ამას კი პრობლემის ერთიანი ხედვა, პოლიტიკური ნება და კონკრეტული მოქმედება სჭირდება.

ბოლო ორი წლის განმავლობაში სახელმწიფომ გადადგა გარკვეული ნაბიჯები ამ მიმართულებით – დაიწყო პროკურატურის თანამშრომელთა გადამზადება სიძულვილით მოტივირებული დანაშაულის იდენტიფიცირებისა და ეფექტიანი გამოძიების უზრუნველსაყოფად, იგეგმება პოლიციელთა კვალიფიკაციის ამაღლებაც. თუმცა, ფაქტია, რომ სახელმწიფოს ძალისხმევა ამ მიმართულებით არასაკმარისია.

WISG –ის კვლევაში ტრანსგენდერი ადამიანები საუბრობენ სამართალდამცველების მხრიდან ცინიკურ დამოკიდებულებაზე. რამდენად საჭიროა საქართველოში პოლიციელების დატრენინგება ტრანსფობიური და ჰომოფობიური დანაშაულის თემაზე, ან სულაც სპეციალური დანაყოფის შექმნა უფრო ეფექტური პრევენციისთვის?

– სხვა ქვეყნების გამოცდილება აჩვენებს, რომ სამართალდამცავთა გადამზადების პარალელურად, სპეციალური დანაყოფების შექმნა, რომლებიც ფოკუსირებულნი არიან სიძულვილით მოტივირებული დანაშაულის იდენტიფიცირება-გამოძიებაზე, ერთ-ერთი ყველაზე ეფექტიანი გზაა პრობლემასთან საბრძოლველად. დანაყოფების შექმნა ამარტივებს ასეთი ტიპის დანაშაულის ხასიათისა და ბუნების შესახებ მონაცემების მოგროვებასა და ანალიზს; საშუალებას იძლევა უფრო ეფექტიანად იქნას გამოყენებული ცოდნა და ექსპერტიზა კონკრეტულ საკითხზე; აიოლებს კომუნიკაციას ამ თემაზე მომუშავე ორგანიზაციებსა და სამართალდამცავებს შორის და სხვ. WISG -მა მოამზადა საჯარო პოლიტიკის დოკუმენტი, რომელიც სწორედ სპეციალური ქვედანაყოფების შექმნასა და მის როლს ეხება სიძულვილით მოტივირებული დანაშაულის აღმოფხვრაში. ეს დოკუმენტი რამდენიმე დღის წინ წარვუდგინეთ შესაბამის უწყებებს. ცხადია, არ მივიჩნევთ, რომ ამით სამუშაო პროცესი დასრულებულია. თუმცა ოფიციალურ და არასამთავრობო ორგანიზაციის მიერ დოკუმენტირებულ შემთხვევებსა და სტატისტიკას შორის არსებული განსხვავებები ნათლად აჩვენებს, რომ ის ნაბიჯები, რაც სახელმწიფომ გადადგა ბოლო წლებში, არასაკმარისი და არაეფექტიანია.

გენდერის სამართლებრივი აღიარება საქართველოს კანონმდებლობით არ რეგულირდება. რაიმე სიახლე ხომ არ არის ამ მხრივ?

– სამწუხაროდ, დღეისათვის ხელშესახები პროგრესი არც ამ მხრივ გვაქვს. რამდენიმე „ფრონტზე“ ერთდროულად გვიწევს ბრძოლა: ვცადეთ სასამართლოს გზა (დღეისათვის ორი საქმე სააპელაციო სასამართლოშია), წლების განმავლობაში ვცდილობდით იუსტიციის სამინისტროსთან თანამშრომლობით შეგვეცვალა დამკვიდრებული პრაქტიკა. თუმცა ბევრს ვერც ამ მიმართულებით მივაღწიეთ – ბოლო ეტაპზე, როდესაც ერთადერთი რამ, რაც ამგვარი პრაქტიკის რეალურ შეცვლას სჭირდებოდა – პოლიტიკური ნების გამოვლენა, პროცესი გაიყინა. ორიოდე თვის წინ პროცესი ხელახლა დაიძრა. ვნახოთ, რამდენად რეალურია ჩვენი მოლოდინები. ძნელია, როცა ამ რუტინის, თუნდაც ყოველდღიური მძიმე შრომის, ადვოკატირებისა და ლობირების ფორმალური პროცესის მიღმა აცნობიერებ, რომ ყოველი ასეთი გადავადებული გადაწყვეტილება ამ ადამიანების სიცოცხლის კიდევ ერთი დღეა, რომელსაც ვერავინ აუნაზღაურებს. დამცირების, შეურაცხყოფის, უუფლებობის კიდევ ერთი დღე. ასეთ დროს მართლა ეჭვი მეპარება, რომ გზა და მეთოდი, რომელსაც ამ ცვლილებების მისაღწევად ვირჩევთ, არასწორი და არასაკმარისია. ასე მგონია, ამ ყველაფრის პარალელურად რაღაც სხვა, უფრო რადიკალურ მოქმედებაზეც უნდა ვიფიქროთ.

როგორც წესი, ტრანსგენდერი ქალებისადმი უფრო მეტია აგრესია საზოგადოებაში, რამდენად ხშირია ტრანსგენდერ კაცებზე თავდასხმის, სხვა სახის ძალადობის ფაქტები?

– WISG -ის მიერ დოკუმენტირებული ტრანსფობიური ინციდენტებისა და ძალადობის შემთხვევების მსხვერპლი, ძირითადად, ტრანსგენდერი ქალები არიან. განსაკუთრებით  მოწყვლადი ჯგუფია ის ტრანსგენდერი ქალები, რომლებიც სექსსამუშაოში არიან ჩართულები, ტრანსგენდერი კაცები სხვა ტიპის ძალადობისა და დისკრიმინაციის მსხვერპლნი ხდებიან. ვიზგის მიერ ჩატარებულმა კვლევამ აჩვენა, რომ საზოგადოება გაცილებით უფრო აგრესიულადაა განწყობილი ტრანსგენდერი ქალების მიმართ, ვიდრე ტრანსგენდერი კაცების მიმართ. ამას თავისი ახსნა აქვს – ჩვენი კულტურა დასაშვებად მიიჩნევს გენდერული როლების დროებით ჩანაცვლებას, როცა ქალები თავის თავზე იღებენ ისეთ როლსა და ფუნქციას, რომელიც ჩვენს საზოგადოებაში მამაკაცს უკავშირდება – იქნება ეს ოჯახის მარჩენალისა თუ სამშობლოსა და ქვეყნის დამცველის ფუნქცია [ეს არ ვრცელდება სექსუალობაზე]. ასეთი ქალები ისტორიამ გმირებად შემოგვინახა. სამწუხაროდ, იმავეს ვერ ვიტყვით მამაკაცებზე. ის, რაც კაცთან, მის საქმიანობასთან და როლთანაა დაკავშირებული, უპირატესად და მნიშვნელოვნად მიიჩნევა ჩვენს საზოგადოებაში – ქალის როლისა და ადგილისაგან განსხვავებით.

ცხადია, თუკი ამ გენდერულ როლებთან სექსუალობაც იქნება დაკავშირებული, სტიგმა უფრო იზრდება. საზოგადოებაში არსებული განწყობები სხვადასხვაგვარად მანიფესტირდება ქცევაშიც – მარგინალიზაციიდან დაწყებული, ძალადობითა და მკვლელობით დამთავრებული. ძალადობისა და დისკრიმინაციის მსხვერპლი ტრანსგენდერი კაცებიც ხდებიან, თუმცა ამ ძალადობებს სხვადასხვა ფორმა და ხასიათი აქვს.

გადაბეჭდვის წესი


ასევე: