ავტორი: მარი კორინთელი
______________________
ერთხელ, დიდი ხნის წინ, ბათუმში მეგობრებთან ერთად ახალი წლის შესახვედრად ჩამოვედი. მანამდე ჩემი ამ ქალაქთან ურთიერთობა მხოლოდ ცხელი აგვისტოებით, პლაჟებზე მთელი დღე წოლით, მოთენთილი დღეებით, მუსიკით სავსე ღამეებითა და უდარდელი სტუდენტური არდადეგებით შემოიფარგლებოდა. იმ ახალ წელს პირველად ვნახე ზამთრის ბათუმი.
მარი კორინთელი
იმ ღამეს წვიმდა – მონოტონურად, გადაუღებლად – ერთი სიტყვით, ბათუმურად. მეგობრებთან ერთად ანდრეა ბოჩელის ღია ცის ქვეშ გამართულ კონცერტზე ვიდექი, ვუყურებდი ფერად-ფერად საწვიმრებიან, მოცინარ ადამიანებს, ვუსმენდი Time to say goodbye-ს და ვხვდებოდი, რომ ასეთი ბედნიერი არსად, არასდროს ვყოფილვარ.
და როცა საათმა თორმეტჯერ ჩამოჰკრა, ერთადერთი საახალწლო სურვილი ჩავიფიქრე – ოდესმე დამდგარიყო დრო, როცა ბათუმში საცხოვრებლად გადმოვიდოდი და ნებისმიერ სეზონზე შემეძლებოდა ამ მოედანზე დგომა, ამ ჰაერის სუნთქვა, ამ ადამიანების დანახვა…
იმ ახალი წლის შემდეგ წლები გავიდა და ზამთრის ერთ მზიან დილას მე, ჩემი ქმარი, შვილი და მთელი ჩვენი ავლადიდება ერთ მოზრდილ მანქანაში მოვთავსდით. მე ბათუმისკენ გამოვემართე – ამჯერად მუდმივად საცხოვრებლად. მაშინ პირველად დავფიქრდი იმაზე, რომ ზოგჯერ შეიძლება დაგვჭირდეს ვინმემ საკუთარი სურვილებისგან დაგვიცვას, როგორც ერთ სიმღერაშია.
ვფიქრობდი, რომ პატარა, წვიმიანი, დედაქალაქისგან მოშორებული ქალაქის ზამთრები არც ისე იოლად გადასაგორებელი იქნებოდა, რომ ვერ გავუძლებდი დაცარიელებულ ბულვარს, რომ, როგორც თბილისში ამბობენ ხოლმე, „ზამთარში ბათუმი კვდება”. ვხვდებოდი, რომ ზამთარში ბათუმში ცხოვრება და ერთი დღით დღესასწაულზე ჩასვლა აბსოლუტურად სხვადასხვა რამეა და საკუთარ თავს ვამზადებდი, რომ ყოველდღიურ ბათუმში არც საახალწლო განათებები იქნებოდა, არც ბოჩელი იდგებოდა ერას მოედანზე, აღარც იმ ლამაზ ტურისტებს გადავეყრებოდი, მოედნისკენ გზა რომ გვკითხეს და, უბრალოდ, ზამთრის უსასრულო წვიმასთან გამკლავება მომიწევდა.
მართალიც აღმოვჩნდი.
ბათუმში რომ ჩავედი, არც რომელიმე ვარსკვლავი დამხვედრია და ჩემს პატივსაცემად არც ფეიერვერკები გაუშვიათ. თებერვალი იდგა და დღესასწაული უკვე დასრულებული იყო, მაგრამ ერთ რამეში მოვტყუვდი – სილამაზე და შინაურობის შეგრძნება მხოლოდ ხმაურიან დღესასწაულებში არ არის.
შეიძლება, უბრალოდ, ცარიელ ბულვარში გახვიდე და როცა მთელი საქართველო ნაცრისფერია, აქ მუდმივი სიმწვანით დატკბე. შეიძლება, „ბერეგზე” შეიარო და ქვიშაზე მოდუღებული „კოფე” დალიო, ან ერთი ნაჭერი ბაქლავა იყიდო, უკაცრიელ პლაჟზე ჩახვიდე და თამამად გაილოკო შაქრის სიროფიანი თითები – ვერავინ დაგინახავს, ლექციებიდან გამოპარული შეყვარებული სტუდენტებისა და ჯანსაღი ცხოვრების წესის მიმდევარი, ფიზკულტურის მოყვარული ბაბუების მეტი.
ან სულაც, იანვრის რომელიმე მზიან დილას ზღვაზე ჩახვიდე – იანვარში ზღვა ისეთი ლურჯია, როგორც არასდროს – ჩახვიდე, ოდნავ ნოტიო, უკვე შემთბარ ქვებზე გაწვე, თვალები დახუჭო და არაფერს უსმინო, ტალღების ჩუმი შიშინისა და ზღვაზე ჩამომსხდარი ათასობით თოლიის კივილის გარდა.
ხმაურიანი, მხიარული წვეულების შემდეგ ოჯახის წევრები სუფრას რომ აალაგებენ, ჭურჭელს დარეცხავენ, სახლს დაასუფთავებენ და დაღლილები, მაგრამ ძალიან კმაყოფილები, ყავის ჭიქებით სავარძლებში ჩასხდებიან, ასეთია ზამთრის ბათუმი – მყუდრო, სახლური, სადღესასწაულო კაბისა და მაღალი ქუსლების შემდეგ საშინაო სპორტულებგადაცმული, ჩუსტებში ფეხებწაყოფილი. ჩუმი და მაინც სულ მოძრავი – აქ სრული სიჩუმე შეუძლებელია, ხალხი ცხოვრობს ხმაურიანი და იმიტომ.
უკვე დიდი ხანია აქ ვცხოვრობ.
უკვე სამი ბათუმური ზამთარი გავიარე, და ახლაც ხშირად მისვამენ კითხვას: „ზამთარში მანდ როგორ ძლებ?“ ადრე ეს კითხვა მაბნევდა, ახლა კი ვამბობ:
„და შენ როგორ ძლებ ასანთის კოლოფისხელა, რუხ კორპუსებში? როგორ უძლებ მტვრიან სკვერებს? იცი, ჩვენ აქ ტბიანი პარკი გვაქვს, სულ მწვანე, ზამთარში ერთი წითელი ხით, დილით ტბაზე ჩამოწოლილი სქელი ნისლით და ნაპირზე გამწკრივებული მეთევზეებით;
იცი, ბათუმისნაირად ყავას ვერსად ამზადებენ, ზამთარში კი, როცა ბლანტი, შავი, ნალექიანი ყავის არომატი შენს საკუთარ ორთქლიან ამონასუნთქს ერევა, მეორედ იბადები;
იცი, თუ გაგიმართლა და ზღვაზე თოვა ნახე, ისეთი შეგრძნება გაგიჩნდება, რომ ნაპირს მოწყდები და ფიფქებთან ერთად დატრიალებულ თოლიებს მარტივად შეერევი;
იცი, აქ პატარა, გემრიელი კაფეებია, სადაც მიმტანებს სახელებით გაიცნობ, დაუმეგობრდები და მათ უკვე უთქმელად ეცოდინებათ, რომ შენ უკვეთავ ცომგამოცლილ ხაჭაპურს, ბევრი კარაქითა და კვერცხის გულით;
იცი, „წიგნები ბათუმში” სულ ცოცხალია, ზამთარში კიდევ უფრო ცოცხალი, იმიტომ, რომ იმდენი ხალხი არაა და ყველა შემომსვლელს შეგიძლია გამოელაპარაკო, წიგნებზე მოყვეთ, იმან თავისი თქვას, შენ შენი და იცი, აქ ერთი პატარა, სულ პატარა კაფეა, „ვინილი” ჰქვია და არსად ამზადებენ ისეთ გემრიელ გლინტვეინს, როგორც აქ;
იცი, როცა ზამთრის სუსხიან საღამოს გლინტვეინიან ჭიქას ხელებს შემოაჭდობ, ჭერისკენ გაკლაკნილ სიგარეტის კვამლს თვალს ააყოლებ და დარიჩინის სურნელს შეისუნთქავ, უსასრულო წვიმაც შეიძლება ასატანი გახდეს. და მხოლოდ ასატანი კი არა, პირიქით, მადლიერებაც კი იგრძნო იმის გამო, რომ ამ მომენტში აქ ზიხარ.
6 მაისის პარკი. ლაშა ფალავანდიშვილის ფოტო
ბათუმი დღესასწაულია, ზამთრის ბათუმი – განუყრელი დღესასწაული. დიახ, ვიცი, რომ ჰემინგუეიმ ეს სულ სხვა ქალაქზე თქვა, მაგრამ ეს სიტყვები ბათუმსაც პარიზივით უხდება – პატარა ქალაქს, რომელიც ზამთარში დიდ და ხმაურიან საახალწლო ზეიმს კი არა, შობის ღამეს ჰგავს – თითქოს მთელი ოჯახი ერთად მიირთმევს ღვეზელს, ყველა ფანჯარაში კი საშობაო სანთელი ციმციმებს და ამ სიმყუდროვისა და უბრალოებისგან კაცს შეიძლება ცრემლიც კი მოგადგეს.
ცოტას ადამიანებზეც გიამბობთ.
ძალიან მიყვარს ძველი, იტალიური ფილმები, ფაშფაშამკერდიანი, ხმაურიანი ქალებით, ძალიან ხმამაღალი სიცილით, ძალიან გულწრფელი ტირილითა და ძალიან ჭარბი ემოციებით. ჰოდა, ჩემი პატარა, იტალიური კინო ბათუმში ვიპოვე – თბილისის კარგად ჩარაზული ბინების კარების შემდეგ, ჩემთვის ნამდვილი შოკი იყო სამეზობლოების საერთო პრობლემები, ყავის ერთად სმის რიტუალები, შეწოდებული განსაკუთრებული სადილები და დესერტები, გაზიარებული ჭირ-ვარამი, ერთად გაშლილი ლხინის სუფრები…
თავიდან მეუცხოვა, მერე კი მივხვდი, რომ თუ თავად არ მოისურვებ, პირად სივრცეს არავინ დაგირღვევს, ეს, უბრალოდ, ურთიერთობებია – ის, რაც თანამედროვე, ძალიან დაკავებულ ადამიანებს აკლიათ. ეს ისაა, რაც სტუმარსაც კი თავს საკუთარ სახლში გაგრძნობინებს – ზომიერი უცერემონიობა, საყვარელი ფამილარობა – ხუმრობები, გამხნევება და მხარზე ხელის მოთათუნება – ის, რაც ყველაზე მეტად გვამახსოვრდება.
ეს ყველაფერი საკურორტო სეზონზე ნაკლებად იგრძნობა – იმ დროს ყველაფერი ერთმანეთშია არეული, მთელი საქართველო და ლამის ნახევარი მსოფლიო ბათუმშია, ბათუმელები კი – სხვადასხვა კურორტზე. აი, ზამთარი კი სულ სხვაა.
სულაც რომ არავის იცნობდე და ქალაქის ძველ ნაწილში ფეხით გაიარო, საღამოს შინ უკვე უამრავი ნაცნობით დაბრუნდები, მეორე დღეს კი გულიან სალამს არავინ დაგამადლის. და დილით სრულიად უცხო ადამიანი აქაური კერძის – სინორის – თეფშითა და ხორციანი ბლინებით, ე.წ. „სულთანსკებით” თუ მოგადგა, არ შეგეშინდეს, სახლში ძალით არავინ გეჭრება, უბრალოდ, აქ გაზიარება წესად აქვთ, კარგისაც და ცუდისაც. ხომ ვთქვი, იტალიური კინოა-მეთქი.
საკვები ჩემთვის ერთ-ერთი უმთავრესი რამაა, რაც ადგილებს კარგად ან ცუდად მამახსოვრებს. აი, ახლაც, კერძებზე ამდენი ვილაპარაკე და მთავარი არ მიხსენებია – ხამსა. ხამსა, უბრალოდ, საჭმელი არ არის, ეს მთელი ბათუმური რიტუალია. ამ თევზის „სეზონი” ზამთრისპირას იხსნება და მას ყველა სხვადასხვანაირად ამზადებს, მაგრამ მე სხვაგან შემწვარი ხამსის ჭამას არ გირჩევთ, რადგან ეს ისეთი თევზია, რომელიც თევზის ბაზარში თავად უნდა შეარჩიოთ და იქვე შეაწვევინოთ. თევზის ბაზარი ხომ, თავისი გამყიდველებით, ხუმრობებითა და დიალოგებით, ცალკე ამბავია – ძალიან ადგილობრივი, ძალიან ბათუმური ამბავი, რომელიც მსოფლიოს მილიონ თევზის ბაზარში არსად მეორდება.
მე ყველაფერს სუნითა და შეგრძნებებით ვიმახსოვრებ, კიდევ – საკვებით, ემოციებითა და ადამიანებით. ხედები და ღირსშესანიშნაობები არასდროს მამახსოვრდება, ამიტომაც არაფერი გიამბეთ. აი, სურნელებზე კი სიამოვნებით გეტყვით – ზამთრის ბათუმს შინგამომცხვარი ნამცხვრის სურნელი ასდის, როგორც ერთ ცნობილ პიესაშია – ვანილის მოტკბო, სევდიანი სურნელი.
________________________________
