„ხელისუფლებამ უნდა გაიაზროს, რომ მოსახლეობის პროტესტი არ არის ირაციონალური“, – მიიჩნევს თამთა მიქელაძე, „ადამიანის უფლებების სწავლების და მონიტორინგის ცენტრის“ ხელმძღვანელი. ეს ორგანიზაცია პანკისელების ინტერესებს იცავს სასამართლოში, სადაც გასული წლის ზაფხულიდან განიხილება ხეობაში ახალი ჰესების აშენების შესახებ გაცემული ნებართვის კანონიერება. თამთა მიქელაძე მიიჩნევს, რომ სასამართლო პროცესი ჭიანურდება. იგი ფიქრობს, რომ სპეცოპერაციებს სხვა რეგიონებშიც უნდა ველოდოთ, სადაც ჰესების მშენებლობას აპროტესტებენ. თამთა მიქელაძე გუშინ, 21 აპრილს პანკისის ხეობაში იმყოფებოდა.
- ქალბატონო თამთა, სპეცოპერაციის დროს და შემდეგ, ჩვენ მოვისმინეთ შინაგან საქმეთა მინისტრის განცხადებები. რამდენად მისაღებია მინისტრ გახარიას არგუმენტები თქვენთვის?
გუშინ მიღებული ეს გადაწყვეტილება იყო სრულიად მოულოდნელი, რადგან წინა კვირას ხეობას სტუმრობდნენ მთავრობის კაბინეტის წევრები, მათ შორის, მინისტრი მაია ცქიტიშვილი, ეკონომიკის სამინისტროს წარმომადგენლები. იყო საჯარო დაპირება, რომ მოხდებოდა დემოკრატიული ფორმატის განხილვა, რომელშიც ჩაერთვებოდნენ ექსპერტები. სრულიად მოულოდნელად, შინაგან საქმეთა სამინისტრომ მასშტაბური სპეცოპერაცია მოაწყო ხეობაში ეკონომიკის მინისტრის მოთხოვნის საფუძველზე. ბუნებრივია, შსს-მ იცოდა ხეობაში არსებული განწყობები, მათ შორის, საჯარო დაპირებები, რომელიც ადგილობრივებმა მთავრობის წარმომადგენლებთან შეხვედრებზე მიიღეს. გაუგებარია, რა რაციონალობა იდგა ამ ტიპის საპოლიციო ღონისძიების უკან.
- თვლით, რომ არსებობდა პოლიტიკური ინტერესი ამ სპეცოპერაციის უკან?
ვფიქრობ, ამის უკან დგას კონკრეტული ეკონომიკური ინტერესი. ნათია თურნავას ეკონომიკის მინისტრად დანიშვნა არის ენერგოლობისტების ღია ინტერესების გატარება პოლიტიკაში. ნათია თურნავამ თავის პირველ განცხადებაში გააკეთა კიდეც მინიშნება, რომ ენერგოპოლიტიკაში ხედავს ქვეყნის ეკონომიკურ განვითარებას, რაც, ბუნებრივია, ჰესებს უკავშირდება. ჰესების მშენებლობას კი ახლავს მაღალი სოციალური წინააღმდეგობა. მათ დაიწყეს ამ წინააღმდეგობის „გადატეხა“, ჩათვალეს, რომ პანკისის ხეობაში ძალის გამოყენება უფრო გამართლებული იქნებოდა… ბუნებრივია, ეს არის სრულიად გაუაზრებელი ნაბიჯი შინაგან საქმეთა სამინისტროს მხრიდან, რომელიც ამ შემთხვევაში ბიზნესის ინტერესებს იცავს და ვერ ახერხებს ნეიტრალიტეტის შენარჩუნებას. ჩვენ ვხედავდით, რომ ბოლო ერთი წლის განმავლობაში შსს-ს მინისტრის მოადგილე ახდენდა ჰესებთან დაკავშირებული პროცესების მოდერაციას. ისინი ძალიან ხშირად დაშინების ინსტრუმენტებსაც იყენებდნენ, ადგილობრივ აქტივისტებს იბარებდნენ ხეობაში და ამ პროცესში მთლიანად იყო ჩართული შინაგან საქმეთა სამინისტრო, რომელიც ცდილობდა კომპანიის ინტერესების დაცვას და ადგილობრივების წინააღმდეგობის შესუსტებას. გუშინ ჩვენ ვნახეთ, რომ ამ წინააღმდეგობას საბოლოოდ საპოლიციო ძალა დაუპირისპირდა.
- რატომ ფიქრობთ, რომ ეკონომიკის ახალ მინისტრს უკავშირდება გუშინდელი სპეცოპერაცია?
მანამდეც იყო ინტერესი ჰესების აშენებაზე, მაგრამ თურნავას დანიშვნა უკვე ამ პოლიტიკის ღია გატარებაა. დარწმუნებული ვარ, რომ იგივე აგრესიულ პოლიტიკას ისინი გაატარებენ სხვა რეგიონებშიც, მათ შორის, სვანეთში, რაჭაში, აჭარაში. ჩემთვის თურნავას გამინისტრება ამას ნიშნავს. მნიშვნელოვანია, რომ სახელმწიფო ორგანოებმა დაიცვან სახელმწიფო პოზიციები, არ მოახდინონ გარემოს დაცვის და სოციალური ინტერესის იგნორირება, რომელიც ადგილობრივ თემს აქვს და ამ პრობლემას გლობალურად შეხედონ. ჰესების მშენებლობის პოლიტიკა თუ ამგვარად გატარდება, ეს ძალიან დიდ სოციალურ კრიზისებს და კონფლიქტებს წარმოშობს.
- თქვენი შეფასებით, პანკისის ხეობაში პოლიციის მხრიდან ძალის გადამეტებას ჰქონდა ადგილი?
დაგეგმვის ეტაპზე იყო შეცდომა, რის გამოც ესკალაციის პრევენცია სახელმწიფომ ვეღარ მოახერხა. ცხადია, ზოგიერთ მომენტში ჩანს, რომ შეკრების მონაწილეები ასევე იყენებდნენ ძალადობრივ აქტს, თუმცა მათი უკმაყოფილება იყო რეაქცია იმაზე, რასაც პოლიცია აკეთებდა. ზოგიერთ შემთხვევაში ჩანს აშკარად ძალის გადამეტება, როცა რეზინის ტყვიის გამოყენება პირდაპირ დამიზნებით ხდება. მნიშვნელოვანია ასევე ის, თუ როგორ უნდა ხდებოდეს იგივე რეზინის ტყვიის გამოყენება: უნდა მოხდეს გაფრთხილება, კორიდორის მიცემა, ჯერ მოლაპარაკების რესურსი ამოწურული არ იყო და პირდაპირ დაიგეგმა ეს სპეცოპერაცია.
ჩვენ უნდა შევხედოთ გეგმას, რამდენად აქვს პოლიციას სტრატეგია და რამდენად არის ორიენტირებული ძალის გამოყენების მინიმალიზაციაზე. ეს არ შეიძლება ინდივიდუალურად შევაფასოთ: ვინ როგორ ისროლა ქვა, ან გაისროლა რეზინის ტყვია. თუ გეგმას შევხედავთ, ვნახავთ, რომ პოლიციამ დაიწყო მასობრივი ღონისძიება მაშინ, როცა პოლიტიკური მოლაპარაკების რესურსი ამოწურული არ იყო. პირდაპირ რეპრესიული ინსტრუმენტები გამოიყენეს, როცა თელავში მშვიდობიანი მოლაპარაკებები მიმდინარეობდა. ამან, ბუნებრივია, მოლაპარაკების პროცესიც ჩაშალა.
- მინისტრი გახარია ამბობს, რომ არსებობდა საჭიროება ხეობაში დამატებითი საპოლიციო ძალები შეეყვანათ. რაში აწყობდა ხელისუფლებას ამ მოლაპარაკების ხელოვნური ჩაშლა?
ალბათ, ეს არის სრულიად გაუაზრებელი ნაბიჯი და არასწორი სტრატეგია. მინისტრი გიორგი გახარია იყო ბიზნესმენი, მას პოლიტიკური და სოციალური მუშაობის ცუდი გამოცდილება აქვს. შეიძლება, დამაჯერებელი არის მისი საჯარო გამოსვლები, მაგრამ მისი ნაბიჯები არ არის პოლიტიკურად გათვლილი. ამავდროულად, ის არ არის არც იურისტი, არც უფლებადამცველი. მას ამის გამოცდილება არ აქვს. მთავარი პოლიტიკური სიბრმავე მაინც არის ბიზნესინტერესების მიმართ მაღალი ლოიალობა და ამ ინტერესებთან თანხვედრა.
- თქვენ პოლიციის აგრესიულ მოქმედებას ელით სხვა რეგიონებშიც, სადაც ჰესებს აშენებენ და არსებობს მოსახლეობის პროტესტი. რატომ შეარჩიეს თავდაპირველად პანკისი?
პანკისის ხეობაში მიხეილ სააკაშვილის პრეზიდენტობის დროსაც ტარდებოდა ღია სპეცოპერაციები, გვახსოვს იგივე ლაფანყური. ერთი წლის წინ იყო „მაჩალიკაშვილის საქმე“… არც ერთი საქმე არააა გამოძიებული. როცა პანკისის ხეობაში არსებობს ასეთი ტრავმატული გამოცდილება, ამ მასშტაბის საპოლიციო ღონისძიების გატარება ნიშნავს იმას, რომ ვერ გრძნობ გარიყულობის და ტრავმის ხარისხს, რომელიც ამ თემში არსებობს.
მათ დაიწყეს პანკისიდან, რადგან ამას გაამართლებდნენ. მუდმივად ხდება პანკისელების წარმოჩენა, როგორც რადიკალების, ირაციონალური ჯგუფის. პანკისის ხეობაში დანაშაულის ჩადენის სტატისტიკა არის ძალიან დაბალი, მათ აქვთ მაღალი სახელმწიფოებრივი აზროვნება. პანკისელები სოლიდარობის ქსელშიც არიან ჩართულები, გუდამაყარში, სვანეთში, ეს არაა მარტო პანკისელების უკმაყოფილება. პანკისელების განსხვავებულად წარმოჩენა მინისტრ გახარიას გუშინდელ ბიჭურ და კაცურ გარჩევებშიც ჩანდა. მინისტრი მათ ესაუბრებოდა ისე, რომ იქ წესრიგი უნდა დაამყაროს. ესეც არასწორია, რადგან მთელი წელი ეს პროტესტი იყო მშვიდობიანი.
როცა ამბობ, რომ ყველას ერთნაირად მოვექცევი, როგორც პოლიციელი, უნდა ვთქვათ, რომ ის ყველას ერთნაირად არ ექცევა უკვე, რადგან ის ბიზნესის ინტერესებს ატარებს და მას ემსახურება. როცა ამ სახალხო პროტესტს არ ითვალისწინებ და დახურულ, მცირე თემში ამ მასშტაბის საპოლიციო ძალით შედიხარ, გამოდის, რომ სახელმწიფოებრივად არ აზროვნებ, ან უკიდურესი პოლიტიკური უმეცრების მდგომარეობაში ხარ.
- რატომ გამორიცხავთ მესამეს, რომ ხელისუფლებას გულწრფელად სურს დაიცვას ბიზნესის ინტერესი, რომელსაც მოსახლეობა ხელს უშლის?
ბიზნესმა, რომელმაც პანკისის ხეობაში ჰესის აშენებას აპირებს, ეს ნებართვა მიიღო დაუსაბუთებლად, გარემოს დაცვის და სოციალური ინტერესის საწინააღმდეგოდ. ფორმალური დოკუმენტები ჰქონდათ საბჭოთა კავშირში და ნაცისტურ გერმანიაშიც. როდესაც შენ ყველა რეგიონი გიფეთქდება, გეუბნებიან, რომ გვინადგურებ მიწას, წყალს, როგორ შეგიძლია ბიზნესის ინტერესების სამსახურში ჩადგე და თქვა, რომ ნებართვა არის საკმარისი ხეობაში სპეცოპერაციის ჩასატარებლად. ეს არის რეალობის უგულებელყოფა. დალოდებოდნენ სასამართლო დავას, პოლიტიკურ მოლაპარაკებებს.
- დაწყებულია გამოძიება. რა პროცესები შეიძლება მოჰყვეს ხეობაში ამ საქმეზე ვინმეს დაკავებას?
უნდა დაველოდოთ, რა მოხდება. ცხადია, ამას უკმაყოფილება მოჰყვება. ხეობაში ჰქონდათ განცდა, რომ ეს იყო კოლექტიური წინააღმდეგობა. მნიშვნელოვანია, რომ ვიღაცის დასჯა არ გახდეს ისევ დამაშინებელი ეფექტის მომტანი ჰესების წინააღმდეგობის გასატეხად, ასევე, გამოძიება არ იყოს გამოყენებული და ეს საქმე არ გახდეს ხელისუფლების მხრიდან ვაჭრობის საგანი. ინდივიდუალურად ვის დააკავებენ და რა მტკიცებულებები ექნებათ, ამას დავაკვირდებით. მე პანკისის ხეობაში მცხოვრებლებს მოვუწოდებ სიმშვიდისკენ. ისინი მარტო არ არიან ამ ბრძოლაში: არასამთავრობო ორგანიზაციები, მედია, მათი ინტერესების სადარაჯოზეა. პანკისის ხეობაში გუშინ დაინახეს უპრეცედენტო სოლიდარობა რეგიონებიდან და თბილისიდან.
- რამდენად მართებული შეიძლება იყოს პოლიციელებზე თავდასხმის კუთხით შედარება ზაზა სარალიძესთან, რომელსაც საბოლოოდ პასუხისმგებლობა არ დააკისრეს, რადგან პროტესტის გამოხატვა კარვით კონსტიტუციით გარანტირებული უფლება იყო?
როცა პოლიციელი ვერ ახერხებს ბიზენსის ინტერესისგან გათავისუფლებას, როცა ის პოლიტიკური მხარე ხდება, ბუნებრივია, ასეთი ტიპის ძალადობრივი წინააღმდეგობები იქნება. დღეს, რაც შინაგან საქმეთა მინისტრმა უნდა გააკეთოს, არის არა პროფესიული მუნდირის დაცვა, რაზეც საუბრობენ, არამედ იმის გააზრება, ვის ემსახურება პოლიცია და რამდენად ახერხებს იგი სხვადასხვა ჯგუფის დაცვას. არ შეიძლება ამას მხოლოდ ფორმალური კანონმდებლობით და პროფესიული მუნდირის ჭრილიდან შევხედოთ.
ზაზა სარალიძის შემთხვევაში ის იყო ძალიან დიდი უსამართლობის მსხვერპლი. თუ სამართლიანობის რწმენა გაქვს, შეუძლებელია, ამ დროს არ იყო ზაზა სარალიძის მხარეს, არ იყო პანკისელი ქალების და კაცების მხარეს, რომლებმაც ცხადია, არ უნდა გამოიყენონ ძალადობა, მაგრამ ხანდახან სწორედ პოლიტიკურ სისტემას მიჰყავს ადამიანები ამ ქცევამდე. თუ მიზეზებს არ შევხედავთ და მხოლოდ შედეგზე ვილაპარაკებთ, ჩვენ უსამართლო მსჯელობაში ვიქნებით. არსებითია, რომ ყველა სოციალური წინააღმდეგობა მშვიდობიან მოდუსში დარჩეს და სწორედ მშვიდობიანი წინააღმდეგობის მნიშვნელობა გავიაზროთ.
- რა არის ყველაზე ოპტიმალური გამოსავალი, თქვენ რას ელით ხელისუფლებისგან?
ვფიქრობ, ამ პროცესიდან მთლიანად უნდა გავიდეს შსს. წლის განმავლობაში ჩვენ მივუთითებდით ამას, მაგრამ ეს არ გაითვალისწინეს იგივე მოლაპარაკებების პროცესში. მნიშვნელოვანია, რომ პოლიციამ უარი თქვას ესკალაციის სტრატეგიაზე, რომელმაც მძიმე ტრავმული მეხსიერება მოიტანა ხეობაში. მნიშვნელოვანია სახელმწიფომ გაიაზროს, რომ მოსახლეობის ეს წინააღმდეგობა არ არის ირაციონალური დაპირისპირება, მან უნდა დაინახოს, რომ აქ არის საკმაოდ ძლიერი არგუმენტები გარემოსა და სოციალური დაცვის პერსპექტივიდან. თუ თურნავას პოლიტიკას გაატარებს სახელმწიფო, ჩვენ უნდა ველოდოთ სოციალურ კრიზისებს სხვადასხვა რეგიონში.
ამ თემაზე:
https://netgazeti.ge/news/358600/
