ქართული ენის კარგად ცოდნა ეთნიკური უმცირესობებისთვის ინტეგრაციის გზაზე გადადგმული მხოლოდ პირველი ნაბიჯია. როგორ დგამენ ამ ნაბიჯებს ისინი, რა გარემოებებს მიჰყავთ ენის ცოდნის აუცილებლობამდე და როგორია იმ ადამიანების გამოცდილება, ვინც შეძლო და ქართული ენა ზედმიწევნით კარგად ისწავლა.
აინურ ახმედოვა, აიდან იუსუბოვა და ოქტაი ქაზუმოვი საქართველოში მცხოვრები აზერბაიჯანელები არიან. ქართულად კარგად საუბრობენ, თუმცა სამივე მათგანმა ენა ნელ-ნელა ისწავლა – საკუთარ თემში პრაქტიკის კარგი საშუალება არც ერთ მათგანს არ ჰქონდა.
18 წლის აინურ ახმედოვა მარნეულის რაიონის სოფელ ზემო სარალში ცხოვრობს, ქართული ენის კურსებზე სოფლიდან მარნეულში კვირაში სამჯერ დადის. გაკვეთილები ორსაათიანია. სამარშრუტო ტაქსები სოფლიდან მარნეულამდე შუადღის 12 საათის შემდეგ აღარ მოძრაობს, ამიტომ აინურს თავის შვიდ კლასელთან ერთად მარნეულიდან სახლამდე დაბრუნება ტაქსით უწევს, სახლამდე გზას ტაქსით ნახევარი საათი სჭირდება. ქართულს ფილმებით, მოსასმენი საშუალებებით სწავლობს.
აინურ ახმედოვა
„ჩემმა მშობლებმა აზერბაიჯანში სწავლა არჩიეს, ახლა ახალგაზრდები ასე არ ფიქრობენ. განათლება, ვფიქრობ, უმთავრესი რამაა, მე, ჩემი კლასელები, მეგობრები არსად ვაპირებთ წასვლას, დარეგისტრირებული ვართ მისაღებ გამოცდებზე და საქართველოში გავაგრძელებთ სწავლას. ჩვენი თაობის უპირატესობა მეტი გახსნილობა და შესაძლებლობებია. მინდა, ჩვენი შრომით და გონიერებით გავაძლიეროთ საქართველო. განვითარებულ სახელმწიფოს თავისუფლად მოაზროვნე ადამიანები სჭირდება,“ – ამბობს აინურ ახმედოვა.
აინური ფიქრობს, რომ სასურველი იქნებოდა სოფლის სკოლაში ქართულად მოსაუბრე მეტი მასწავლებელი იყოს, რითაც ენის პრაქტიკის უკეთესი შესაძლებლობა ექნებოდა. მის სკოლაში ქართულის, როგორც უცხო ენის, ერთი გაკვეთილი ტარდება დღეში.
აინურს საბოლოოდ მარნეულში ცხოვრება სურს. ამბობს, რომ აქ პროფესიონალი ექიმების დეფიციტია და აპირებს სწავლა თბილისის სახელმწიფო სამედიცინო უნივერსიტეტში განაგრძოს. საქართველოს ყველა კუთხეშია ნამყოფი და თითქმის ყველა ქალაქი უნახავს, გარდა ბათუმისა.
აიდან იუსობოვა ნათესავებს შორის პირველი იყო, ვინც ქვეყნის დატოვებას ქართულ უნივერსიტეტში სწავლის გაგრძელება არჩია. ახლა მისი დაც და ბიძაშვილიც საქართველოში აგრძელებენ სწავლას.
აიდანმა სკოლა გარდაბნის რაიონის სოფელ ქესალოში დაამთავრა. როგორც ამბობს, სკოლის დამთავრების შემდეგ ქართული ძალიან ცუდად იცოდა. სკოლის გაკვეთილები ენის სასწავლებლად საკმარისი არ აღმოჩნდა, ამიტომ მან ქართული ენის რეპეტიტორთან დაიწყო სიარული.
აიდან იუსუბოვა
„ენის სწავლა ხანგრძლივი და შრომატევადი საქმე იყო. თუ საქართველოში აპირებ ცხოვრებას და ამ ქვეყნის მოქალაქე ხარ, ენა უნდა იცოდე. ეს არის პირველი ნაბიჯი ინტეგრაციისკენ. ამიტომ ქართული ენის სწავლება სკოლებში უნდა გაძლიერდეს. უმაღლესი სასწავლებლები აზერბაიჯანულ ენაზე საქართველოში არ არის და თუ ეს ასეა, არალოგიკურია, რომ სკოლებში აზერბაიჯანულად ვასწავლიდეთ და ქართულის სწავლებას ეთმობოდეს დღეში მხოლოდ ერთი გაკვეთილი. ვიყავი სკოლასთან დაკავშირებულ გარკვეულ კვლევებში ჩართული და ჩვენს ამ დამოკიდებულებას საქართველოს აზერბაიჯანულ სოფლებში დიდი აგრესია და პროტესტი მოჰყვა.
ჩემი და, მაგალითად, ბიზნესის ადმინისტრირების ფაკულტეტზე სწავლობს და ძალიან უჭირს. ენას უფრო ეუფლება, ვიდრე პროფესიას, უკეთესი იქნებოდა, სკოლაშივე ჰქონოდა ქართული ენის კარგად სწავლის შესაძლებლობა,“ – ამბობს აიდანი. ის ახლა 28 წლისაა, ჟურნალისტიკის ფაკულტეტის მაგისტრატურა დაამთავრა და ,,აიფაქტთან“ თანამშრომლობს, ქართულ ენაზე წერს.
აიდანისგან გასხვავებით 33 წლის ოქტაი ქაზუმოვმა ენა სწორედ სკოლაში ისწავლა კარგად. იმდენად კარგად, რომ თბილისის სახელმწიფო უნივერსიტეტში უფასო ფაკულტეტზე ჩააბარა. თსუ-ს ფილოლოგიის ფაკულტეტზე სწავლა ათი წლიდან მისი ოცნება იყო.
„ქართულ სკოლაში ვსწავლობდი, ჩემს სოფელში (მცხეთის რაიონის სოფელ ციხისძირში) აზერბაიჯანელებთან ერთად ქართველებიც ცხოვრობენ, ოღონდ მოშორებით. პირველად ენის ცოდნის აუცილებლობა სტადიონზე ვიგრძენი, როცა ოთხი წლისამ აღმოვაჩინე, რომ იქ შეკრებილი ბავშვებისა და უფროსების ენა არ მესმოდა. მქონდა განცდა, რომ ქართულს ვერასდროს ვისწავლიდი. ბაღს ვერ ვიტანდი, იქ ქართულად საუბრობდნენ და მე, ვინც სახლში ყველასთვის სამაგალითო და მოტიკტიკე ბავშვი ვიყავი, ბაღში ვდუმდი. ეს ჩემთვის ტრაგედია იყო. ბაღიდან ორად-ორი სიტყვა ვისწავლე: „არა“ და „არაფერი“.
ოქტაი ქაზუმოვი
დაწყებით კლასებში ქართული ენის სწავლა ოქტაის ძალიან გაუჭირდა, რადგან შინ აზერბაიჯანულად საუბრობდნენ და მისი სააზროვნო ენაც აზერბაიჯანული იყო, თუმცა მისმა მშობლებმა ქართული იცოდნენ და გაკვეთილების მომზადებაშიც ეხმარებოდნენ.
პირველი წიგნი, რაც ქართულად წაიკითხა, „ტომ სოიერი“ იყო. აღმოაჩინა, რომ ბევრად უფრო საინტერესო ტექსტების კითხვა შეეძლო თავად, ვიდრე სკოლაში ასწავლიდნენ.
„რა თქმა უნდა, ყველაფერი არ მესმოდა, მაგრამ რასაც ვერ ვიგებდი, ვინიშნავდი და მამას ვეკითხებოდი, ქართული ნელ-ნელა ჩემს სააზროვნო ენად იქცა, თუმცა აზერბაიჯანული ზედმიწევნით კარგად ვიცი, ეს ჩემი შრომის შედეგია. ვკითხულობ, ვწერ, სინქრონულ თარგმანებს ვაკეთებ და ა.შ.
მეათე კლასიდან სკოლაში ქართული ლიტერატურის ძალიან კარგი მასწავლებელი მყავდა, ხშირად განვიხილავდით ლიტერატურულ ტექსტებს, ვკამათობდით, ვმსჯელობდით. ეს პერიოდი ძალიან დამეხმარა და მომამზადა უნივერსიტეტის წლებისთვის,“ – ამბობს ოქტაი ქაზუმოვი.
ოქტაი ახლა თავად თარგმნის იმ სასწავლო და მეთოდოლოგიურ წიგნებს ქართულიდან აზერბაიჯანულად, რითაც აზერბაიჯანელი ბავშვები სწავლობენ.
გამოცემული აქვს აზერბაიჯანული პოეზიის ქართულენოვანი და ქართული პოეზიის აზერბაიჯანული თარგმანები. მათ შორისაა: ვაჟა-ფშაველას, გალაკტიონის, შოთა ნიშნიანიძის, ილია ჭავჭავაძის, აკაკი წერეთლის, ტერენტი გრანელის, შოთა იათაშვილისა და სხვა ქართველი ავტორების თარგმანები აზერბაიჯანულ ენაზე. არის ავტორი პუბლიცისტური კრებულის „129 გვერდი ლიტერატურაზე“.
