გურბეთ ქართალმიზი მეორე წელია ბათუმში ცხოვრობს. ის ბათუმის სახელმწიფო უნივერსიტეტში ინგლისური ლიტერატურის მაგისტრატურას ასრულებს. სწავლის პარალელურად კი, ერთ-ერთ კერძო სკოლაში ინგლისურ ენას ასწავლის. გურბეთი თურქეთიდანაა. მას ბათუმის ბულვარში შევხვდით და შთაბეჭდილებებზე ვესაუბრეთ:
„აქ ჩამოსვლამდე არასდროს მენახა საქართველო. გულწრფელი რომ ვიყო, სხვა ქვეყნების ნახვაზე უფრო ვოცნებობდი, სწავლის გამო მივიღე ეს გადაწყვეტილება… როცა ჩამოვედი, ოქტომბერი იყო და წვიმიანი ბათუმი დამხვდა. მეორე დღესაც წვიმდა, მესამესაც, ზუსტად 20 დღე იწვიმა. აღარ ვიცოდი, რა მექნა, სახლში დაბრუნება მომინდა ძალიან. მაშინ არც ადამიანები ჩანდნენ მეგობრულები, ქართული ერთი სიტყვაც კი არ ვიცოდი. მაგალითად, ცნობილი პრინციპია, რომ მაღაზიაში ან კაფეში კლიენტი ყოველთვის მართალია. ეს წესი, როგორც ჩანს, საქართველოში არ მუშაობს. ადამიანები უხეშად მპასუხობდნენ, მაგრამ ვხდებოდი, რომ ისინი რეალურად კეთილები იყვნენ… მერე გამოვიდა მზე, ბევრი საინტერესო ადგილი ვნახე, ადამიანებიც გავიცანი და მივხვდი, რომ ქართული და თურქული კულტურა ძალიან ჰგავს ერთმანეთს.
მანამდე ექვსი თვე ლონდონში ვცხოვრობდი და ეს ძალიან რთული იყო. იქ მნიშვნელოვანია ინდივიდუალური ბუნება, მაგრამ ადამიანები არ არიან გახსნილები, განსაკუთრებით უცხოელების მიმართ. ქართველები კი მეგობრული ხართ, სტუმრები განსაკუთრებით გიყვართ. მე გავიჩინე აქ მეგობრები, ვის ოჯახებშიც ხშირად დავდივარ, მათ ბებიებსა და ბაბუებსაც ვიცნობ. ისინი ამბობენ, ჩვენი გოგოა გურბეთიო. ლონდონში რთულია ვინმეს ისე დაუახლოვდე, რომ მერე მისი ოჯახის წევრად იგრძნო თავი. ახლა უკვე, წვიმის შემდეგ, ბათუმში თავს ისე აღარ ვგრძნობ, რომ უცხოელი ვარ.
სიურპრიზი იყო ჩემთვის თურქების მიმართ დამოკიდებულებაც. მანამდე ვიცოდი, რომ ქართველებს თურქები არ უყვართ. როცა მიმეგობრდებოდნენ ადამიანები, მერე ვეუბნებოდი, რომ თურქი ვარ. არ მახსოვს, ვინმეს დამოკიდებულება შეეცვალა იმის გამო, რომ თურქეთიდან ვარ. არსად დამინახავს თურქების მიმართ აგრესია – არც ბათუმში, არც ქუთაისში, სიღნაღში, ყაზბეგში, მესტიაში… მნიშვნელოვანია, შენ როგორი ხარ, თუ სჯერათ ადამიანებს შენი. ვფიქრობ, ადამიანები რთულად ივიწყებენ ისტორიას და ყველაფერს დრო სჭირდება. სულ ესაა. ჩვენ, ქართველებს და თურქებს, დღესაც ბევრი გამოწვევა გვაქვს.
მაგალითად, განათლების სისტემა – საქართველოში და თურქეთშიც მიიჩნევენ, რომ ინგლისური ენის სწავლა არის პრიორიტეტი, მაგრამ ორივე ქვეყანაში, ძირითადად, თეორიას ასწავლიან, პრაქტიკულ დონეზე ენის სწავლება პრობლემაა. მე ვემხრობი ფინური სწავლების მოდელს, სადაც პრაქტიკაა მნიშვნელოვანი… აქაც როცა მოვდიოდი, ვიცოდი, რომ ყველა ლექცია ინგლისურ ენაზე იქნებოდა. ჩამოვედი და ერთმა ლექტორმა ქართულად დაიწყო საუბარი. აღმოჩნდა, რომ ამ ლექტორმა თურქული იცოდა და მე ცალკე თურქულად მესაუბრებოდა. ლექტორებიც და სტუდენტებიც ძალიან მეგობრულები არიან, ყველაფერში მეხმარებიან.
ჩემს კურსზე ყველაზე უფროსი მე ვარ, დანარჩენი ყველა ჩემზე უმცროსია და ყველა დაოჯახებული. ერთი მეგობარი მყავს – 40 წლისაა და უკვე ბებია გახდა. საქართველოში ისევ ადრეულ ასაკში ოჯახდებიან გოგოები. თურქეთმა ეს დამოკიდებულება უკვე შეცვალა. ჩვენთან ქალები ადრე არაფერში ჩანდნენ, არც მათი განათლებისთვის იწუხებდა თავს ვინმე… ახლა უკვე ყველა ოჯახი ცდილობს, გოგომ განათლება მიიღოს და დასაქმდეს, კარიერა მოიწყოს. ქალი როცა დასაქმებულია, ის უკვე ადრეულ ასაკში აღარ ქორწინდება. არ ვიცი, კარგია თუ არა ადრე ქორწინება, მე ვფიქრობ ქალებზე, რომლებიც მინდა უფრო ძლიერები იყვნენ, საქართველოსა და თურქეთშიც.
რატომ ვფიქრობ, რომ ქართული და თურქული კულტურა ერთმანეთს ჰგავს? – ახალსოფელში ვიყავი ამას წინათ ბაირამზე. სულეიმან საფარიძის ოჯახმა მიმიპატიჟა. ის და მისი მეუღლე მუსლიმანები არიან, შვილები – ქრისტიანები. ამის მიუხედავად ყველა რიტუალი ისეთივე იყო, როგორც თურქეთში: დილით სასაფლაოზე გავედით, მერე სუფრა გაიშალა, ტკბილეულიც მომზადდა და ყავაც. ყავის შემდეგ მიმკითხავეს კიდეც, რაც ძალიან მახალისებს. ასეა თურქეთშიც.
კულტურული შოკი ქართულ ცეკვებზე მქონდა, მანამდე არ მენახა და აქაურ ქორწილში ვუყურე პირველად. ეს ულამაზესი სანახაობაა. კიდევ უფრო გამიკვირდა ის, რომ ამ ურთულეს ილეთებს სწავლობენ არა მხოლოდ მოცეკვავეები, არამედ რიგითი ადამიანები. ქორწილში როცა ვიყავი, რამადანის მარხვა იყო. მე ძალიან მიყვარს ქართული სამზარეულო, განსაკუთრებით ხაჭაპური, ოღონდ ოჯახში დამზადებული უფრო მომწონს. ქორწილში დაღამებამდე მაგიდასთან ვიჯექი და ამ გემრიელ საჭმელებს ვუყურებდი შორიდან… ისე, ძალიან ბევრ ფულს ხარჯავთ ქართველები ქორწილში. ჩვენთან მხოლოდ ტკბილეული და სასმელია. აქ კიდევ სავსე იყო სუფრა.
ბათუმში დარჩენას მაგისტრატურის დასრულების შემდეგაც ვაპირებ ცოტა ხნით, მინდა ქართული ენა ვისწავლო. ეს გამოწვევაა. ჩემთვის ახლაც ძალიან რთულია ქართული ბგერების წარმოთქმა. უნივერსიტეტში სტუდენტები რაღაც სიტყვებს მეუბნებიან და გაიმეორეო, მერე იცინიან. ამას წინათ მათქმევინეს – „მე მინდა კაცი“. არ ვიცოდი, რას ნიშნავდა. მერე მითხრეს, ახალსოფელში მეგობრის ოჯახში, აღარ თქვა მეტჯერო.
ბევრი ფრაზა უკვე ვიცი, რაც ქუჩაში ან მარშრუტკაში მჭირდება: გამარჯობა, როგორ ხართ? კარგად, თქვენ? მადლობა. რატომ? როგორ? აქ გამიჩერეთ!
