ავტორი: ესმა გუმბერიძე
დაზარალებული ზაზა სარალიძის მე თავიდან ბოლომდე მჯერა, როცა ის ამბობს, რომ 6 თვეა, მაღალი თანამდებობის პირებთან ითხოვდა შეხვედრას თავისი შვილის მკვლელობის გამოძიებასთან დაკავშირებით კითხვების დასასმელად, ინფორმაციის მისატანად და არავინ რომ არ მიიღო. უამრავი მაგალითის მოყვანა შემიძლია: რამდენიმე თვის წინ ასევე ჯანდაცვის სამინისტროში, კერძოდ კი რეგულირების სააგენტოში მომიწია მისვლა, დიდუბეში. იქაც ერთი ადამიანი დაჟინებით ითხოვდა მინისტრთან შეხვედრას. ამბობდა, რომ მძიმე ავადმყოფ შვილს ოპერაცია სჭირდება. ეკუთვნის კიდეც დაფინანსება, მაგრამ 3 წელია დადის და ვერც დასაბუთებული უარი მიიღო და ვერც – დაფინანსება. თუმცა ამ ბლოგში დეტალურად ცოტა უფრო სხვა ამბავს აღვწერ, რომელიც, საბედნიეროდ, არავის სიკვდილს არ უკავშირდება, მაგრამ სისტემურ პრობლემაზე მიუთითებს.
საქმე ეხებოდა შეზღუდული შესაძლებლობის მქონე პირთა უფლებების შესახებ საქართველოს კანონის სამუშაო ვერსიას. ამ კანონის ტექსტი შეადგინეს საქართველოში შშმ პირთა უფლებებზე მომუშავე ორგანიზაციამ – „კოალიცია დამოუკიდებელი ცხოვრებისთვის“ და იუსტიციის სამინისტრომ. ეს საქართველოში შშმ პირთა უფლებრივი მდგომარეობის განმსაზღვრელი, ჩარჩო კანონი უნდა იყოს. მასში გაწერილი უნდა იყოს შშმ პირთა მიმართ დასამკვიდრებელი მიდგომები, მათი უფლებების დაცვის პრინციპები, მექანიზმები და მათი უფლებების პატივსაცემად, დასაცავად და უზრუნველსაყოფად სახელმწიფოს მიერ აღებული ძირითადი ვალდებულებები. შესაბამისად, თემისთვის ეს კანონი ერთ-ერთი ყველაზე მნიშვნელოვანია, რაც მის განმარტებით ბარათშიც წერია.
ამის კიდევ ერთხელ ხაზგასასმელად ვიტყვი, რომ დღეს იუსტიციის საბჭოს წინააღმდეგ აღძრული სარჩელის განმხილველ სასამართლო პროცესზე, რომელიც ეხება უსინათლო პირებისთვის სასამართლო სარჩელების ელექტრონული ფორმების არაადაპტირებულობას (ისეთი ფორმატია, რომ გამხმოვანებელი პროგრამა კარგად ვერ კითხულობს და უსინათლო მას დამოუკიდებლად ვერ ავსებს) და რომლის ერთ-ერთი მოსარჩელე მეც ვარ, მოპასუხე მხარის ადვოკატი გვიმეორებდა, რომ მალე ამოქმედდება შშმ პირთა უფლებების შესახებ საქართველოს კანონი და ის მოაწესრიგებს სახელმწიფოს ყველა ვალდებულებას თქვენთან მიმართებაშიო. შშმ პირთა საყოველთაო, თანასწორობაზე დაფუძნებული და თავისუფალი ჩართულობა გადაწყვეტილებათა მიღების პროცესში, რომლებიც უშუალოდ მათს უფლებებს ეხება, გარანტირებულია საქართველოს პარლამენტის მიერ 2014 წელს რატიფიცირებული გაეროს 2006 წლის შეზღუდული შესაძლებლობის მქონე პირთა ადამიანის უფლებების კონვენციით, ასევე ქართული კანონმდებლობით. გადაწყვეტილების მიღების პროცესის გამჭვირვალობის უზრუნველყოფა საქართველოს ევალება ღია მმართველობის პარტნიორობის (OGP) ფარგლებში აღებული ვალდებულებებითაც.
ბუნებრივია, შშმ პირთა, შშმ პირთა ორგანიზაციებისა და მათს უფლებებზე მომუშავე აქტივისტებს გაგვიჩნდა მოლოდინი, რომ იუსტიციის სამინისტრო უზრუნველყოფდა ფართო ჩართულობას ამ კანონის შემუშავებაში (იუსტიციის სამინისტროს ოფიციალურ საიტზე გამოქვეყნდებოდა კანონის სამუშაო ვერსია, რომელიც მასში ცვლილებების შეტანის პარალელურად განახლდებოდა, გამოქვეყნდებოდა კანონთან დაკავშირებული სამუშაო საკონსულტაციო შეხვედრების განრიგი. კონსულტაციები იქნებოდა საჯარო და იქნებოდა შესაძლებელი არამხოლოდ რეკომენდაციები, არამედ მათი განხილვაც დიალოგის რეჟიმში, კანონის შემუშავებაში ჩართულ საჯარო უწყებებთან).
ზემოთხსენებულთაგან არაფერი მომხდარა. მას შემდეგ, რაც მარტის ბოლოს შევიტყვე ამ კანონის ჩაკეტილ კარებს მიღმა შემუშავების შესახებ, ეს ვთქვი ჩემს ხელთ არსებული ყველა საშუალებით, მათ შორის რადიო „თავისუფლების“ გადაცემაშიც. ჩემს შეშფოთებას შშმ პირთა უფლებების მიმართულებით მომუშავე სხვა ავტორიტეტული ორგანიზაციებიც იზიარებდნენ. თავდაპირველად კანონის სამუშაო ვერსიაც კი არ გვქონდა ხელთ, რომ გავცნობოდით. შემდეგ ის კანონის შემუშავებაში ჩართულმა არასამთავრობო ორგანიზაციამ ინდივიდუალურად, დახურულ ჯგუფებში მოგვაწოდა. გვეუბნებოდნენ, რომ ვინც შეხვედრაზე მოვიდოდა, კარებს არავის ჩაუკეტავდნენ, თუმცა შეხვედრის დრო, ადგილი და თარიღი არ იყო იუსტიციის სამინისტროს ვებსაიტზე ოფიციალურად გამოქვეყნებული.
შშმ ქალთა საინიციატივო ჯგუფმა „პლატფორმა ახალი შესაძლებლობებისთვის“, რომლის თანადამფუძნებელი და თავმჯდომარეც ვარ, ასევე გაავრცელა მაშინ შეშფოთების გამომხატველი საჯარო განცხადება. ამავდროულად აღმოვაჩინე, რომ ჩვენს საჯარო სტრუქტურებს შშმ პირებთან დაკავშირებული საკითხების გადაწყვეტისას შშმ პირთა ჩართულობის უზრუნველყოფა ესმით, როგორც საჯარო სტრუქტურებში სხვადასხვა, მათ შორის ტექნიკურ პოზიციებზე დასაქმებული შშმ პირებისთვის მომავალი კანონის ტექსტის გადაგზავნა. ეს ცუდი არ არის – ყველა შშმ პირმა, რომელიმე დაწესებულებაში ოპერატორად რომც მუშაობდეს და შშმ პირთა უფლებებისგან სრულიად განსხვავებულ საკითხებზე სცემდეს მომხმარებელთა სატელეფონო ზარებს პასუხს, სულ რომ არასდროს ემუშავა შშმ პირთა უფლებების კუთხით (ეს შესაძლებელია) მაინც იცის თავისი საჭიროებები და მათგან გამომდინარე აქვს ამ საჭიროებების გაჟღერებისა და მათზე მორგებული, მათი გამთვალისწინებელი კანონის შემუშავებაში მონაწილეობის უფლება. მაგრამ სახელმწიფო არავითარ შემთხვევაში არ უნდა შემოიფარგლოს მსგავსი კანონის ტექსტის მხოლოდ მათთვის გაცნობით და მათი ჩართულობის უზრუნველყოფით.
ავტორის შესახებ:
ესმა გუმბერიძე არის 23 წლის, აქტივისტი, პლატფორმა „ახალი შესაძლებლობებისთვის“ თანადამფუძნებელი და სახალხო დამცველთან არსებული გაეროს 2006 წლის შშმ პირთა უფლებების კონვენციის პოპულარიზაციის, დაცვისა და იმპლემენტაციის მონიტორინგის საბჭოს მოწვეული წევრი.
ესმა გუმბერიძემ დაამთავრა უსინათლოთა სკოლა, ფლექსის პროგრამით ამერიკის შეერთებულ შტატებში სწავლობდა ერთი წლის განმავლობაში. შემდეგ განათლების მიღება გააგრძელა თავისუფალ უნივერსიტეტსა და თსუ-ში.
ესმა გუმბერიძე
