მთავარი,სიახლეები

უსინათლობის შუქი – 23 წლის გოგოს უჩინარი გზა წარმატებისკენ

08.04.2018 • 4998
უსინათლობის შუქი – 23 წლის გოგოს უჩინარი გზა წარმატებისკენ

 

„ვეძებ სმენის უნარის არმქონეებს, რომლებიც ამავე დროს უსინათლოებიც არიან, თუმცა ჯერ ვერავის მივაკვლიე. დარწმუნებული ვარ, არიან ასეთები საქართველოში და მათ განსაკუთებული მონდომებით მალავენ, წარმოგიდგენიათ როგორი მდგომარეობაა, როცა კომუნიკაციის არანაირი საშუალება არ აქვს ადამიანს? თუმცა არსებობს მეთოდები, რითაც მათთან კავშირის დამყარება შესაძლებელია,”- გვეუბნება ინტერვიუს ჩაწერისას 23 წლის იურისტი, ესმა გუმბერიძე, რომელიც საკუთარ და სხვების უფლებებს იცავს, მაგრამ სანამ აქამდე მოვიდოდა გრძელი და რთული გზა გამოიარა.

თბილისის უსინათლოთა სკოლა-ინტერნატი, შემდეგ კი თსუ-ის იურიდიული ფაკულტეტი დაამთავრა. ერთი წლის განმავლობაში ამერიკაში, „ფლექსის“ პროგრამით სწავლობდა. ჩვეულებრივ, დაბის ტიპის დასახლებაში ცხოვრობდა, თუმცა ყველა ბიბლიოთეკაში შეეძლო ნებისმიერი წიგნის აუდიოვერსიის მოსმენა. ახლა საქართველოშია, აქ ცხოვრობს და მუშაობს.

23 წლის იურისტი უჩინრობის დასაძლევად იმდენ სხვადასხვა საქმეშია ჩართული, რთულია დაიჯერო, ერთი გოგო ასწრებდეს ამდენს. აჩენს უჩინარი ქალაქის ამბებს: „ბათუმელებში“ აქვეყნებს სტატიების ციკლს, აქვს საავტორო გადაცემა „ჰორიზონტს მიღმა“, სადაც მოწვეულ სტუმრებთან ერთად იმ საკითხებს განიხილავენ, რომლებიც საჯარო დისკუსიების თემა იშვიათადაა და მედიის ყურადღების მიღმა რჩება. თანადამფუძნებელი და აქტივისტია მოძრაობისა: პლატფორმა ახალი შესაძლებლობებისთვის.

ესმა გუმბერიძე, პლატფორმა ახალი შესაძლებლობებისთვის-თანადამფუძნებელი, აქტივისტი/ფოტო: ესმა გუმბერიძის ფეისბუქგვერდიდან

 

ორ თვეში ერთხელ სახალხო დამცველის აპარატში გამართულ სხდომებზე ინიციატივების წამოყენება შეუძლია, რამაც შშმ პირებისთვის მორგებული და ადაპტირებული გარემოს შექმნას უნდა შეუწყოს ხელი – ესმა სახალხო დამცველთან არსებული გაეროს 2006 წლის შშმ პირთა უფლებების კონვენციის პოპულარიზაციის, დაცვისა და იმპლემენტაციის მონიტორინგის საბჭოს მოწვეული წევრია.

 [red_box]სწავლის უფლება – რაც გაქვს, მაგრამ არ გაქვს[/red_box]

ესმას ყველაზე დიდი ძალა განათლებაა. გარდა იმისა, რომ წიგნების აუდიოვერსიებს უსმენს, არსებობს სპეციალური კომპიუტერული პროგრამაც, რომელსაც მისთვის წერილობითი დოკუმენტების წაკითხვა შეუძლია, პროგრამული რობოტის ხმა შეიძლება ბევრმა პირველი მოსმენისთანავე ვერც გაიგოს, თუმცა თითონ ამ ხმის უკვე კარგად ესმის და შეჩვეულია.

ამერიკის შეერთებულ შტატებში ერთწლიანი სწავლის პერიოდში დიდი გამოცდილება დააგროვა. იხსენებს, რომ პირველივე შეხვედრაზე სპეციალურმა მასწავლებელმა მის ყველა კლასელს აუხსნა, როგორ უნდა დაემყარებინათ გოგონასთან კომუნიკაცია: საუბრის დაწყებამდე მისთვის სახელი და გვარი უნდა ეთქვათ, რადგან ხმით შესაძლოა ესმას ვერ ეცნო თანამოსაუბრე. საუბრისას უნდა გაეფრთხილებინათ, თუკი წასვლას დააპირებდნენ და არ მიეტოვებინათ, რომ მას საუბარი ტყუილად არ გაეგრძელებინა და ა.შ.

სპეციალური მასწავლებელი ეხმარებოდა თავიდან როგორ უნდა გაეგნო გზა აუდიტორიიდან აუდიტორიამდე, ეხმარებოდა ასევე ტესტების ამოხსნაში,  სკოლაშივე ჰქონდათ ბრაილის პრინტერიც.

ესმა ამერიკაში თვითონაც იყო სხვისი მოხალისე-მასწავლებელი, უსინათლო, აუტიზმის მქონე ბავშვს ასწავლიდა ბრაილს.

საქართველოში ჩამოსვლის შემდეგ თსუ-ის იურიდიულ ფაკულტეტზე ჩააბარა, შესაფერისი გარემოს შესაქმნელად თავად მოუწია ბრძოლა: ადმინისტრაციას მოელაპარაკა, რომ მისთვის საჭირო იყო ბიბლიოთეკარი, რომელიც ტექსტებს წაუკითხავდა, გამყოლი, რომელიც აუხსნიდა როგორ მისულიყო აუდიტორიიდან აუდიტორიამდე. ამბობს, რომ შშმ პირებისთვის აუცილებელი კონსულტანტების არარსებობა უნივერსიტეტების პრობლემაა და გამოცდილება, რომელიც მან უნივერსიტეტში დააგროვა დაიკარგება, არავის გადაეცემა, რადგან არ არსებობს ინსტიტუციური მეხსიერება. მართალია, ესმამ უნივერსიტეტის ადმინისტრაციასთან ერთად ბევრი საკითხი გადაწყვიტა, მაგრამ, როცა ადმინისტრაცია შეიცვლება და უნივერსიტეტში მივა ვინმე სხვა უსინათლო სტუდენტი, მასაც დამოუკიდებლად მოუწევს ბრძოლა შესაბამისი სასწავლო გარემოს შესაქმნელად, რისი უფლებაც კონსტიტუციურად და ფურცლებზე აქვს, მაგრამ თან არ აქვს.

[red_box]„ღმერთმა დაგსაჯა და დროულად ვერ გაიკეთე აბორტი“[/red_box]

„როცა საქართველოში ბავშვი შეზღუდული შესაძლებლობებით იბადება, მშობლები ცდილობენ მას და-ძმები „გაუჩინონ“, რომ სამომავლოდ ასეთ ბავშვს „მომვლელი“ ჰყავდეს. თავად ბავშვის განვითარებასა და სწავლაზე ძალისხმევის გაღება კი ამაოდ მიიჩნევა.

ხშირად შეზღუდულ შესაძლებლობებს, თუ სხვებისთვის შესამჩნევი არ არის, მალავენ. მაგალითად, ერთ მცირედმხედველ გოგონაზე ამბობდნენ, რომ ნიჭიერია, მაგრამ სკოლაში ვერ სწავლობს, დაფაზე შრიფტს ვერ კითხულობსო. ელემენტარულად სპეციალური სწავლება ესაჭიროებოდა ამ ბავშვს – დაფა გადიდებული შრიფტით.

მშობლებს ხშირად უჭირთ და არ უნდათ აღიარება, რომ მათ შვილს გარკვეული შესაძლებლობები შეზღუდული აქვს და სპეციალური სასწავლო გეგმა სჭირდება. ამას უნდა მოჰყვეს სკოლაში მულტიდისციპლინური საბჭოს ჩამოსვლა, რომელმაც ბავშვი უნდა შეამოწმოს, იგებს მთელი სოფელი ან დაბა, ბავშვს „არასრულფასოვნის“ იარლიყის ტარება უწევს და სამომავლოდ შეიძლება ოჯახის შექმნაც კი გაუჭირდეს“, – ამბობს ესმა.

უჭირთ კიდეც და განსაკუთრებით ეს სტერეოტიპი ეხება გოგონებს. ამიტომაც ჩქმალავენ მშობლები მცირედ გამოხატულ შეზღუდულ შესაძლებლობებს და სჯერათ, რომ ასე დაიცავენ შვილებს საზოგადოების ნეგატიური დამოკიდებულების, შეფასებებისგან. თუ შეზღუდული შესაძლებლობების ნიშნები იმალება – მალავენ. თუ ყველასთვის შესამჩნევია, აუჩინარებენ ადამიანსაც: არ უშვებენ გარეთ, არ აჩენენ სტუმრებთან.

„არსებობს ბრალეულობის აბსურდული შეგრძნებაც”-გვეუბნება ესმა – „თუ შშმ პირი გყავს შვილი, ესე იგი, რაღაც შეგეშალა ცხოვრებაში და ღმერთმა დაგსაჯა და დროულად ვერ გაიკეთე აბორტი.

შვილის შეზღუდული უნარის შეგნებულად დამალვა და უარყოფა მშობლების გარკვეული ნაწილისთვის პასუხისმგებლობისგან თავდაღწევის ფორმაა: მარტივია არ შეიმჩნიო და თქვა, რომ ბავშვს ისეთი არაფერი სჭირდება, რთული ასეთი ბავშვის განვითარებაზე ზრუნვა, სწავლაში ხელშეწყობაა – ეს  ძალისხმევას, აქტიურობას, რეალობის მიღებას ითხოვს მშობლისგან, რისი სურვილიც მათ ხშირად არ აქვთ”.

ფოტო: ესმა გუმბერიძის ფეისბუქგვერდიდან

[red_box]ის, რაც არსებობს და თან არ არსებობს[/red_box]

„შეზღუდული შესაძლებლობები არ არსებობს“ – ეს სლოგანი თითქოს ამ ჯგუფის გასაძლიერებლად და გასააქტიურებლად ჟღერს მედიაში. მომნუსხველ ფრაზას მაშინ იყენებენ, როცა საქმე წარმატებულ შშმ პირს ეხება. რეალურად ასეთი ძალიან ცოტაა და ყველა ინდივიდუალური შემთხვევის უკან დგას მშობლებისა და ახლობლების ლომის წილი, უამრავი გადალახული დაბრკოლება.

„გამოთქმა, რომ შეზღუდული შესაძლებლობები თითქოს არ არსებობს, დახლოებით ასე ჟღერს: მე რაღაც მანქანებით მივაღწიე წარმატებას, გავძლიერდი და დავიმსახურე, რომ შეზღუდული შესაძლებლობის მქონე პირად აღარ მოვიხსენიებოდე, ანუ ეს არის რაღაც ცუდი, რისგანაც უნდა გავთავისუფლდე. რეალურად კი ადამიანი არაფრისგან არ თავისუფლდება და მკვიდრდება ახალი სტერეოტიპები“, – ამბობს ესმა.

შშმ პირებს შორის ერთ-ერთი ყველაზე უჩინარები უსინათლოები არიან. ესმა ფიქრობს, რომ მათი პრობლემების ცალკე გამოყოფა არ აწყობს სახელმწიფოს, რადგან ამისთვის სოლიდური თანხის გამოყოფაა საჭირო:

„შეგონება, რომ „შეზღუდული შესაძლებლობები არ არსებობს“ სახელმწიფოს სირაქლემასებური პოზიციის წამახალისებელია: ვაჩვენებთ ერთ წარმატებულ ადამიანს ყველას და თუ ერთმა შეძლო ბარიერების დაძლევა, დაძლიონ სხვებმაც. ეს ნიშნავს, რომ სახელმწიფოს არაფერი აქვს გასაკეთებელი შშმ პირებისთვის და ყველაფერი იდეალურადაა“.

[red_box]„როცა კაცები ქალთა უფლებებს დაიცავენ და შშმ პირები გასცდებიან საკუთარ პრობლემებს“[/red_box]

ესმასთვის ნამდვილად ინკლუზიური, განვითარებული საზოგადოება არის ის, სადაც მოქალაქეები სხვათა საკითხის მოგვარებაში ერთვებიან და არ არიან მოცულები მხოლოდ საკუთარი პრობლემებით, როცა ქალების უფლებებზე იმუშავებენ მამაკაცებიც, როცა შშმ პირებისგან არ იქნება მოლოდინი, რომ ისინი მხოლოდ შშმ საკითხებზე უნდა მუშაობდნენ – ეს იქნება ინკლუზიურ საზოგადოებად ქცევის ნიშნები.

ეს ესმას შეფასებაა.

„რეალურად კი ამისგან შორს ვართ: საკუთარი უფლებების დასაცავად დამოუკიდებლად უნდა იმოქმედო და სახელმწიფოს უსახსრობის ფონზე ზღაპრული დამთხვევების, სხვათა კეთილი ნების იმედად თუ იქნები“, – გვიყვება ესმა და თავისი ერთ-ერთი ნაცნობის მაგალითს იხსენებს, რომელიც მასთან ერთად სწავლობდა უსინათლოთა სკოლაში, ახლა კი საინგილოში ცხოვრობს: „მას თბილისში, კოლეჯში სურს გააგრძელოს სწავლა, მაგრამ ქალაქში მცხოვრებ მის დებს სკოლის ატესტატი სასწავლებლამდე არ მიაქვთ… მშობლები მის განათლებას ეწინააღმდეგებიან, კოლეჯი ამ ადამიანის უფასო სწავლასა და საცხოვრებელს აფინანსებს, თუმცა უსინათლომ კვების ფული თავად უნდა გადაიხადოს, რასაც ის ვერ შეძლებს“.

ესმა გუმბერიძე მეგობრებთან ერთად/ფოტო: ესმა გუმბერიცის ფეისბუქგვერდიდან

„ჩვენი მთავარი პრობლემა იცით რა არის?“, – აგრძელებს ესმა. – „არ ვიცით, როგორ მოვითხოვოთ ის, რაც გვეკუთვნის, არ ვიცით კანონი“.

მართლმსაჯულების არახელმისაწვდომობისა და სპეციალური პროგრამის გაუმართაობისთვის, რითაც უსინათლოებს წესით სასამართლოში სარჩელის შეტანა დამოუკიდებლად უნდა შეეძლოთ, ესმას დავა აქვს იუსტიციის უმაღლეს საბჭოსთან. ეს სასამართლო არაერთხელ გადაიდო და საქმე განხილვის პროცესშია.

ესმა ჩართულია ასევე შშმ პირების ჯანდაცვის ხელმისაწვდომობის კვლევის პროცესში: გამოვლინდა, რომ სამედიცინო დაწესებულებების ადმინისტრაციები თაღლითობენ და ხშირად იმ სერვისებში ახდევინებენ თანხას შშმ პირებს, რასაც მათ დაზღვევა უფინანსებს. ესმას აქვს იდეა, რომ შეიქმნას მობილური აპლიკაცია, რომლის საშუალებით შშმ პირები საავადმყოფოში მისვლამდე შეძლებენ თავად მოძებნონ ესა თუ ის პროცედურა – ფასიანია თუ უფასო.

მისივე იდეაა ავტობუსებში გაჩერებებზე გამხმოვანებლების დამონტაჟება, რითაც არამხოლოდ უსინათლოები ისარგებლებენ. ეძებს ერთდროულად უსინათლო და სმენის არმქონე პირებს და დარწმუნებულია, რომ საქართველოში ასეთები მრავლად არიან, უბრალოდ, მათ საგულდაგულოდ მალავენ. ამბობს, რომ ასეთ შემთხვევაშიც კი შესაძლებელია ადამიანს ეკონტაქტო და ბრაილის შრიფტი ასწავლო დიდი ძალისხმევის შედეგად, მაგრამ მაინც.

„ახლობელი მეუბნებოდა, რომ სვანეთში ბევრ ოჯახში ჰყავთ შეზღუდული შესაძლებლობების მქონე ოჯახის წევრი, რომელსაც არ აჩენენ. არის შემთხვევები, როცა ოჯახში ასეთი ორია“, – ამბობს ესმა და ყველაფერს აკეთებს იმისთვის, რომ დამალულმა ადამიანებმა ნელ-ნელა გარეთ გამოსვლა შეძლონ. იცის, რომ მარტივი არ არის შესძახო ადამიანს – „გამოდი გარეთ!“ მაშინ, როცა მოუხერხებელ პანდუსზე შესაძლოა ფეხი მოგტყდეს ან ავტობუსში ვერ ახვიდე. იცის, რომ სლოგანებით ლაპარაკი მარტივია და არავის არაფერს მოუწოდებს, უბრალოდ, თვითონ გამოდის გარეთ და იცის, რომ უნდა იმოქმედოს.

იდეალური, ინკლუზიური საზოგადოების იდეა, სადაც კაცები მოგვევლინებიან ქალთა უფლებების დამცველებად და შშმ პირთა პრობლემების მოგვარებაში სხვებიც ჩაერთვებიან, ჯერ ისევ ჰორიზონტს მიღმაა და ოდნავადაც არ ილანდება.

გადაბეჭდვის წესი


ასევე: