ყოფილი პატიმრები ციხიდან გათავისუფლების შემდეგ არაერთ პრობლემას აწყდებიან. უმუშევრობასთან, გარემოსთან ადაპტაციასა და ფსიქორეაბილიტაციასთან ერთად, ზოგიერთ ყოფილ პატიმარს თავშესაფრის პრობლემაც აქვს. ყოფილ პატიმრებთან მომუშავე სოციალური მუშაკებისა და ფსიქოლოგების რაოდენობა ბენეფიციართა რაოდენობასთან შედარებით ცოტაა. არც ის არის განსაზღვრული, საშუალოდ რამდენ ბენეფიციარს ემსახურება ერთი სოციალური მუშაკი ან ფსიქოლოგი.
გ.დ. ციხიდან ახლა გაათავისუფლეს. სახლი არ აქვს და ღამის გასათევი რომ ჰქონოდა, „დემოკრატიის ინსტიტუტის“ პროგრამის ფარგლებში, თავშესაფარში მოათავსეს დროებით. დანაშაულის პრევენციის ცენტრს ასეთი შემთხვევებისთვის შესაფერისი პროგრამები და სერვისები არ აქვს.
ნესტან კახაძე „დემოკრატიის ინტიტუტის“ სოციალური მუშაკია და ჩართულია ყოფილი პატიმრების გაძლიერების პროექტში. ნესტანი ამბობს, რომ 7-8 ყოფილ უსახლკარო პატიმართან უმუშავია: „არიან ყოფილი პატიმრები, რომლებსაც ჰყავთ ოჯახი, მაგრამ მძიმე დანაშაულის ჩადენის შემდეგ ახლობლები აღარ იღებენ. მათ, მინიმუმ, ესაჭიროებათ ღამის გასათევი ადგილი, სანამ შეძლებენ გარემოსთან ინტეგრაცია-რეაბილიტაციას და დასაქმდებიან. გვქონია შემთხვევები, როცა უფასო თავშესაფარში ვერ მოგვითავსებია ყოფილი პატიმარი და მიგვიცია მისთვის ფასიანი ღამის გასათევი. ცხადია, დროებით. ან სასულიერო პირს შეუფარებია ბენეფიციარი ეკლესიაში, საკუთარ კელიაში. ესეც დროებით.“
ნინო შატბერაშვილი სოციალურ მუშაკთა ასოციაციის გამგეობის თავმჯდომარეა. ის ამ მიმართულებით არსებულ სისტემურ პრობლემებზე საუბრობს: „დანაშაულის პრევენციის ცენტრს ძალიან ცოტა მუშაკი ჰყავს, ბენეფიციარების რაოდენობასთან შედარებით. პენიტენციურ სისტემაში სულ 112 სოციალური მუშაკია და მათგან მხოლოდ ექვსია ისეთი, ვისაც სოციალური მუშაკის განათლება აქვს.
სოციალური მომსახურების სააგენტომ 2016 წლის ნოემბერში 36 კურსდამთავრებული სოციალური მუშაკიდან, რომლებმაც გადალახეს შერჩევის პირველი ეტაპი, არც ერთი არ შეარჩია და შეარჩიეს ორი სრულიად სხვა პროფესიის კადრი. ეს ხდება თბილისში, სადაც დიდი კონკურენციაა სოციალურ მუშაკებს შორის. რეგიონში, შეიძლება, უბრალოდ, ვერც იპოვო განათლებით სოციალური მუშაკი“.
ნინო შატბერაშვილი იხსენებს ასოციაციის მცდელობას, ამ პრობლემაზე როგორმე მიექცია ჯანდაცვის სამინისტროს ყურადღება: „არაერთი წერილით მივმართეთ სამინისტროს, მაგრამ ვერ გავიგეთ, რა პრინციპით არჩევენ სოციალურ მუშაკებს, რა ტიპის გამოცდებს უტარებენ, რა პრინციპით ასაქმებენ. ჯანდაცვის მინისტრის ერთ-ერთ მოადგილესთან გვქონდა მიმოწერა, მერე შევხვდით მას, ბევრი რამ დავგეგმეთ, მოვილაპარაკეთ და შეხვედრის დასასრულს შემთხვევით გავიგეთ, რომ მინისტრის ეს მოადგილე სამსახურიდან მიდიოდა. გამოვიდა, რომ სამთვიანი მიმოწერის და შეთანხმებების შემდეგ, შეგვახვედრეს ადამიანს, რომელიც საერთოდ მიდიოდა სისტემიდან.“
ნინო შატბერაშვილის თქმით, პატიმრებთან და ყოფილ პატიმრებთან მომუშავე ფსიქოლოგებისა და სოციალური მუშაკების ნაკლებობა არ არის გამოწვეული იმით, რომ ამ პროფესიის ადამიანებს არ სურთ პენიტენციურ სისტემასთან ურთიერთობა:
„პრობაციაში ვხელმძღვანელობდი სარეაბილიტაციო პროგრამების სამმართველოს 2013-2015 წლებში. როცა პატიოსნად ვატარებდით კონკურსს, ბევრი ადამიანი ინტერესდებოდა ყოფილ პატიმრებთან და პირობით მსჯავრდებულებთან მუშაობით. ვფიქრობ, ბიძაშვილ-მამიდაშვილების დასაქმების მანკიერი ტრადიცია საქართველოში ისევ არსებობს. მეორე პრობლემაა ის, რომ შეიძლება სისტემას მიზანმიმართულად არ სურს დაასაქმოს დამოუკიდებელი სოციალური მუშაკი, რომელიც არავის დაემორჩილება. სხვა მიზეზებზე ვერ ვისაუბრებ, რადგან სისტემის ასეთი არასერიოზული მიდგომა საკითხისადმი ბევრ ცუდ რამეს მაფიქრებინებს. ყოფილა შემთხვევები, გვინახავს რეჟიმის ყოფილი თანამშრომლები, რომლებსაც, უბრალოდ, სახელი გადაარქვეს და სოციალური მუშაკის საქმე შეუთავსეს“.
„დემოკრატიის ინტიტუტის“ სოციალური მუშაკის, ნესტან კახაძის აზრით კი, იდეალური იქნებოდა საპატიმროშივე ემუშავა სოციალურ მუშაკს, რომელსაც ექნებოდა იმ ადამიანების სია, რომლებსაც წასასვლელი არ აქვთ: „თუმცა, ასეთი პრაქტიკა არ არსებობს. სახელმწიფოს, დანაშაულის პრევენციის ცენტრს არ აქვს პროგრამა, რომელიც მიუსაფარ ყოფილ პატიმრებს თავშესაფრით უზრუნველყოფს“.
ნესტან კახაძე
ნესტან კახაძის თქმით, უსახლკარობა ყოფილი პატიმრისთვის შეიძლება ახალი დანაშაულის ჩადენის მაპროვოცირებელი ფაქტორი გახდეს.
„პრობლემაა ისიც, რომ ყოფილ პატიმრებთან მომუშავე სოციალური მუშაკებისა და ფსიქოლოგების რაოდენობა არ არის საკმარისი. სხვა საკითხია ამ სპეციალისტების კომპეტენცია და განათლება. აქამდე ამ პროფესიის საბაკალავრო პროგრამა არ არსებობდა – მხოლოდ თბილისის უნივერსიტეტებშია მუშაკების საბაკალავრო, სამაგისტრო და სადოქტორო პროგრამები ბოლო 107-8 წელია. სოციალურ მუშაკებს, ვისაც გავლილი აქვთ საბაკალავრო და სამაგისტრო პროგრამა, პერიოდულად უტარდებათ ტრენინგები და სემინარები. სოციალური მუშაკის ხელფასი არის ძალიან დაბალი, მაშინ, როცა არც კი არის გაანგარიშებული ერთ სოციალურ მუშაკზე ზუსტად რამდენი ბენეფიციარი მოდის. გარდა ამისა, მათ უწევთ საკუთარი სახსრებით გადაადგილება ბენეფიციარებთან“.
სამოქალაქო ინტეგრაციისა და ადამიანის უფლებათა კომიტეტს ინიცირებული აქვს კანონპროექტი სოციალური მუშაობის შესახებ, რომლის მოსმენასაც პარლამენტი საგაზაფხულო სესიაზე გეგმავს. კანონპროექტის მომზადებაში სოციალურ მუშაკთა ასოციაცია ჩაერთო ამ ეტაპზე.
ნინო შატბერაშვილის თქმით, „თუ პარლამენტი კანონს მიიღებს, მაშინ უშუალო პრაქტიკას ვერავინ განახორციელებს ბენეფიციარებთან, თუ არ ექნება გავლილი სოციალური მუშაკის საბაკალავრო, სამაგისტრო ან უნივერსიტეტის ბაზაზე 206-2013 წლებში გაცემული სასერთიფიკატო პროგრამა, ამ პერიოდში კი ამ განათლების არ მქონე სოციალურ მუშაკებს საშუალება ექნებათ ჩააბარონ სერთიფიცირების გამოცდა. ასე ვერც პატიმრებთან, ყოფილ პატიმრებთან და ბავშვებთან ვერ აღმოჩნდება გაურკვეველი პროფესიის ადამიანი.“
მასალა მომზადებულია პროექტის – „ყოფილი პატიმრების, პატიმართა ოჯახებისა და პრობაციონერების მხარდაჭერის პროგრამა“ ფარგლებში.
პროექტს ახორციელებს ა(ა)იპ „დემოკრატიის ინსტიტუტი“ და დაფინანსებულია ევროკავშირის მიერ.
მასალაში გამოთქმული მოსაზრებები ავტორისეულია და შესაძლოა არ გამოხატავდეს დონორი ორგანიზაციის თვალსაზრისს
