„თავისუფალ ჟურნალისტთა სახლი“ ACCESS-ის მხარდაჭერით ახორციელებს პროექტს „ანტიდასავლური დეზინფორმაციის წინააღმდეგ აჭარაში“. პროექტის ფარგლებში იმართება დისკუსიათა ციკლი – „საუბრები ევროპაზე“. 8-9 დეკემბერს ევანგელურ-ბაპტისტური ეკლესიის ეპისკოპოსმა რუსუდან გოცირიძემ ჩაქვსა და ბათუმში წაიკითხა საჯარო ლექცია თემაზე „რატომ გვჭირდება მამაცი ქალები”. ინტერვიუ რუსუდან გოცირიძესთან “თავისუფალ ჟურნალისტთა სახლის” მოხალისემ, ერეკლე ნოღაიდელმა ჩაწერა.
მეუფე რუსუდან, ვადევნებთ თვალ-ყურს თქვენს შეხვედრებს ბოლო ორი დღის განმავლობაში და საუბარიც იმ თემით მინდა დავიწყო, რაზეც თქვენ გქონდათ შეხვედრები ბათუმსა და ჩაქვში. რატომ გვჭირდება მამაცი ქალები? ამ კითხვაზე თქვენი პასუხი იმითაც არის მნიშვნელოვანი, რომ სწორედ თქვენ ხართ ერთადერთი ადამიანი საქართველოდან, რომელიც 2014 წელს აშშ-ში, მიშელ ობამამ „მამაცი ქალის“ წოდებით დააჯილდოვა.
სხვათა შორის, როდესაც ამ ჯილდოს სახელის ქართულ ვერსიაზე ვფიქრობდით, არ მოიძებნა სხვა სიტყვა, რომელიც გამოხატავდა ზუსტად მას. „მამაცი“ – ეტიმოლოგია ამ სიტყვისა თითქოს გულისხმობს, რომ მამაკაცური უნდა იყოს, გამბედავი და ვაჟკაცური, ანუ ამ სიტყვის ფუძე არის მასკულინური. გვჭირდება არა მამაკაცური ქალები, არა ქალები, რომლებიც რაც შეიძლება მეტად დაემსგავსებიან კაცებს, არამედ გვჭირდება გაბედული ქალები, ქალები, რომლებიც არ გაუჩუმდებიან ბევრ ისეთ კულტურულ წნეხს, რომელიც ჩემი მშობლების თაობისთვის ნორმალური იყო. დღეს დადგა პერიოდი, როდესაც თანასწორობა არის ერთ-ერთი ყველაზე უფრო ღირებული ფასეულობა ჩვენი ცივილიზაციისთვის. და, რა თქმა უნდა, გვჭირდება რაც შეიძლება მეტი გაბედული ქალიც და კაციც, რომლებიც ამ თანასწორობას გვერდით დაუდგებიან.
ადამიანები 18 წლის ასაკში ვიღებთ გადაწყვეტილებებს, თუ რისი კეთება გვსურს ცხოვრებაში. მაგალითად, როცა ჟურნალისტობა უნდა ჩემს ასაკში ადამიანს, მას ჰყავს ფავორიტი ჟურნალისტი, რომლისგანაც მაგალითს იღებს. ასევე ჰყავს ჟურნალისტი, რომელსაც არავითარ შემთხვევაში არ უნდა დაემსგავსოს/მიბაძოს. თქვენ გაუკაფავი გზის გავლა მოგიწიათ – თქვენამდე არც ერთი ქალი საქართველოში ამბიონზე არ მდგარა. რთულია ეს გზა თქვენთვის?
მისაბაძი ადამიანი სასულიერო პირისთვის ძალიან ბევრია. თუ გენდერულ ჭრილში განვიხილავთ თემას, როდესაც არ გყავს მისაბაძი მაგალითი, ეს მოვლენა თავისთავად არის გამოწვევებით სავსე, რთული და თან იოლიც, იმიტომ რომ არ გიწევს რაღაცების ნგრევა. ნგრევის დროს იმდენი ენერგია იხარჯება, რომ ადამიანს ახლის საშენებლად აღარ ყოფნის ძალა. ეს არის დიდი პასუხისმგებლობა, როცა თვითონ უნდა შექმნა კულტურაში – ქალი სასულიერო პირი.
რამდენად იღებს ქართული საზოგადოება თქვენს რელიგიურ თემს?
ბაპტისტური ეკლესიის მიმართ ქართული საზოგადოება არც ნამეტანი მიუღებლობით გამოირჩევა და არც ნამეტანი მიმღებლობით. როგორც უჭირს ჩვენს საზოგადოებას განსხვავებულის აღქმა/მიღება, ისევე უჭირს რელიგიური მრავალფეროვნების მიღებაც. მიუღებლობის და განსხვავებულისადმი მტრული დამოკიდებულების მთავარი მიზეზი არის არცოდნა, რომ არ იცი ვინ არიან, არ იცი რას უნდა ელოდე, ამის გამო არის ძალიან ბევრი საშიში მითი. ამ მითებს იყენებენ პოლიტიკურადაც. ასე ხდებოდა საბჭოთა კავშირის დროსაც. ზოგადად, მითოლოგიზირებული იყო რელიგიური უმცირესობების ცხოვრება, თეოლოგია, ეკლესიოლოგია 90-იან წლებშიც, როდესაც თითქოს რელიგიის თავისუფლების რაღაც ელემენტები გაჩნდა. რაც უფრო მატულობს ინფორმაციულობა, მით უფრო იკლებს მიუღებლობაც.
როგორ ფიქრობთ, საზოგადოებას რატომ ეშინია განსხვავებულის, საიდან მოდის ეს შიშები?
ვფიქრობ, ჩვენს ასეთი დამოკიდებულებაზე საუბრისას, ვერ ავარიდებთ თავს საბჭოთა კავშირის გამოცდილებას, იმ ფასეულობებს. ეს ყველაფერი იმდენად ჩაიკირა ჩვენს ცნობიერებაში, რომ უკვე ვეღარ ვასხვავებთ ეს საბჭოთა კავშირმა “ჩაგვილაგა” გონებაში თუ ეს ავთენტურად ქართულია. ასე რომ, ყველა “ბედნიერებასთან” ერთად საბჭოთა გამოცდილებაც აქვს ჩვენს საზოგადოებას. თუმცაღა, საბჭოთა გამოცდილებამდეც ერთის მხრივ ვართ ძალიან პატარა ერი, მეორეს მხრივ ვართ ერი, რომელიც ყველაზე მეტჯერაა დარბეული და განადგურებული. შიში უცხოს მიმართ, სავარაუდოდ, არის ამ ისტორიული გამოცდილების ბრალი. ვფიქრობ, ისტორიულად რომ გვყოლოდა მტერი ქრისტიანული ერი, მივხვდებოდით, რომ რელიგია არაფერ შუაში არ არის, როცა სახელმწიფო-სახელმწიფოს ებრძვის. მაშინ მივხვდებოდით, რომ რელიგიური იდენტობა განსხვავდება შენი სახელმწიფოებრივი კუთვნილებისგან. დღეს ქართველობა კონკრეტულ რამეებს ნიშნავს, მათ შორის ერთ-ერთი მნიშვნელობა ქართველობისა არის ის, რომ თუ ხარ ქართველი, შენ აუცილებლად უნდა იყო ქრისტიანი, აუცილებლად უნდა იყო მართლმადიდებელი და, სამწუხაროდ, შენი “ქართველობა” ხდება რაღაცნაირად სტერილური მოვლენა. მგონი “შიშები” სწორედ ამ ისტორიული გამოცდილების ბრალია.
დღეს ვხვდებით სასულიერო პირებს, რომლებიც ხშირად არაჯანსაღი დამოკიდებულებით გამოირჩევიან და მიდიან სარწმუნოების წინააღმდეგაც, მაგალითად, მაშინ, როცა ყვირიან, რომ განსხვავებული მოსაზრებები უნდა ჩავკლათ, ჩავქოლოთ ისინი, ვინც არ გვეთანხმებიან. საიდან მოდის მათგან ეს აგრესია მაშინ, როცა ღმერთი მიტევებასა და სიყვარულს ქადაგებს? რა შედეგები შეიძლება მოჰყვეს ამას?
ამას რა შედეგების მოტანაც შეუძლია, ვხედავთ უკვე. საზოგადოება, არის ძალიან რელიგიური, რელიგიურ ინსტიტუციების მიმართ ნდობის მაღალი მაჩვენებელი გვაქვს. ძალადობა და ის აგრესია, რაც ამ საზოგადოებაშია, ამისი მიზეზები უნდა ვეძიოთ იმ რელიგიურ სწავლებებში, რომლებიც ამ ქვეყანაში არის. ერთი კონკრეტული რელიგიური დენომინაცია რაოდენობრივად ძალიან დიდია და მათი “‘მესიჯები”, ქადაგებები კარგად ჩანს. მინდა ვთქვა, რომ ძალიან ბევრი რელიგიური უმცირესობის მქადაგებლები დიდად არ განსხვავდებიან იმ ნათქვამებისგან, რომელზეც თქვენ ისაუბრეთ. სამწუხაროდ, ეს არის თეოლოგიური განათლების სიმცირის ბრალი. სახარბიელო სიტუაცია არც სასულიერო სასწავლებლებში არ გვაქვს. იქ სადაც განათლებული მორწმუნე მიდის, ვერ აიტანს ისეთ ქადაგებას, რომელზეც იოლად ხალისობს ხოლმე საზოგადოება. განათლების პრობლემა გვხვდება ყველაგან.
ხშირად ამბობთ, რომ „ის შეშინებული რუსუდანი ყოველთვის გეუბნებათ: იქნებ არ ღირდეს, იქნებ თავი შევიკავო, იქნებ არ ვთქვა და კიდევ ბევრი იქნებ…“ არის თემები, რომლებზეც გინდათ ხმამაღლა საუბარი, მაგრამ სასულიერო შესამოსელი არ გაძლევთ ამის საშუალებას?
ბევრი ასეთი თემა არ არსებობს. მე როდესაც “შეშინებული რუსუდანი” მეუბნება – მოდი იქნებ გავჩერდეთო, არის არა ის საკითხები, რომელზე საუბარიც, მაგალითად, შესამოსელის გამო გამიჭირდება, არამედ, ვფიქრობ, თუ რამდენად დროულია ახლა ამის თქმა ჩემგან, ვის ატკენს, ვის დაანგრევს… ყველა ნათქვამს აქვს მახვილის ძალა და ეს მახვილი თუ არ მიმართე სწორად, შეიძლება დააზიანო ის, ვისი გაფრთხილებაც გჭირდება. ვფიქრობ, რომ სასულიერო პირის შესამოსელი ჩემს ნათქვამებს კიდევ უფრო მეტ მხნეობას ჰმატებს. სასულიერო პირის როლში როდესაც ვარ, გაცილებით მხნე არის ის “შეშინებული რუსუდანი”, ვიდრე ამ როლს მიღმა.
ყოველთვის აქტიურად იცავთ ქალთა უფლებებს და ხართ ფემინისტი. პირველად როდის გაგიჩნდათ საქართველოში მცხოვრები ქალების სიჩუმის მიმართ პროტესტი?
ჩემს ცხოვრებაში ყველაფერი ხდებოდა ნაბიჯ-ნაბიჯ, აი ისე, როგორც აკვარელში ხატვის დროს შეიძლება მოხდეს. როცა პირველად ქალთა მიმართ ძალადობის აქციაზე გამოვჩნდი, უკვე ანაფორა მეცვა. საქმე ის არის, რომ მე ჩემი მოღვაწეობა ქალთა ჩაგვრის წინააღმდეგ დავიწყე არა როგორც სასულიერო პირმა, არამედ როგორც ქალთა უფლებების აქტივისტმა. ჩემმა ეპისკოპოსობამდელმა საქმიანობამ ჩამომაყალიბა ფემინისტად, ეს არ იყო უცხო ჩემთვის, უბრალოდ, ამ ყველაფერს სხვა სახელები ერქვა ჩემს რელიგიაში.
ხშირად გვსმენია მოსაზრება, რომ კაცისადმი ქალის მორჩილება ქრისტიანულ თემში ან ადრეული ქორწინება მუსლიმურ თემში რელიგიური დოგმებით არის გამოწვეული. რა ქმნის ასეთ წარმოდგენებს და რატომ გვიჭირს მათი უგულვებელყოფა?
რელიგია ბევრად სხვა რამაა და რწმენა სულ სხვა. საქმე ის არის, რომ რელიგიური განწყობები, დოგმები, წარმოდგენები ყოველთვის არის კონკრეტული კულტურის პროდუქტი. სამწუხაროდ, რელიგიებს ეშინიათ ამის აღიარება, რადგან ჰგონიათ, თუ კი ამას აღიარებენ, ამით ეჭქვეშ დააყენებენ უზენაესის მარადიულობას. არადა ღვთის მარადიულობა სულ სხვა რამ არის, რელიგიური დოგმების მარადიულობა კი, სულ სხვა რამეა. ყველა ეტაპზე რელიგია ცდილობდა თავისი კულტურის გამოწვევებისთვის თვალებში ჩაეხედა და რამე სახეირო გაეკეთებინა. სამწუხაროდ, გადიოდა საუკუნეები და ის, რაც 5-7 საუკუნის უკან ჯანსაღი მოვლენა იყო, დღევანდელი გადმოსახედიდან საშინლად ჩანს. პრობლემა ის არის, როცა 21-ე საუკუნეში ძვ.წ მე-7 საუკუნის კულტურულ რეცეპტებს ვარგებთ ადამიანებს. ჩემთვის ზუსტად აქ არის პრობლემა.
როგორ შეიძლება დაიმსხვრეს სტერეოტიპი ქალისა და მამაკაცის უთანასწორობაზე?
“ერთი დღე” ასე უცებ არ გათენდება, ამ დღემ გათენება უკვე დაიწყო. ეს ფოკუსების სამყარო არ არის, ეს არის განვითარების სამყარო. მე შორს ვარ იმ განცდიდან, თითქოს დრო თავისით მოიტანს რამეს. დროს თავისით არასდროს არაფერი მოუტანია, თუ იქ ადამიანის ძალისხმევა არ იქნებოდა. განათლება, განათლება და განათლება. ინფორმირებულობას არ ვგულისხმობ და რატომ – მე თუ მინდა, რომ დავამტკიცო – დედამიწა არის ბრტყელი, უამრავ ინფორმაციას დავდებ და შევეცდები, რომ დავამტკიცო. განათლება არის სხვა რამე. განათლება არის ძიება, აღმოჩენები, კითხვების დასმა და პასუხის ძიება და სხვა. აი, ამ განათლებაზეა ლაპარაკი. როგორც რელიგიურზე, ისე საეროზე.
ბოლო დღეებში ყველაზე აქტუალური და მძიმე თემა ორ მოზარდს ეხება, რომლებიც თანატოლებთან შელაპარაკებისას დაიღუპნენ. უამრავი გამოხმაურება წავიკითხე, მათ შორის თქვენიც – თქვით, რომ გლადოატორების, ანუ პედაგოგების იმედად ვტოვებთ შვილებსო. შეიძლება ითქვას, რომ მომხდარი ყველას ბრალია?
ამ ორი ბავშვის სიცოცხლე რომ არ დასრულებულიყო, ჩვენ ჩვეულებრივად გავაგრძელებდით ცხოვრებას იმ ბავშვების გვერდით, რომლებიც არ იხოცებიან, მაგრამ ისეთივე დასახიჩრებულები დადიან, როგორც ის ორი ბავშვი დაასახიჩრეს. იმის მისახვედრად, რომ მოძალადე საზოგადოებაში ვცხოვრობთ, მაინც და მაინც უნდა დავინახოთ სისხლი. ფორმულა, – ვინც უფრო მეტად აგრესიულია, ვინც უფრო დაჯაბნის ვინმეს, ის გაიტანს თავს ყოველდღიურობაში -ამაზე თვალის დახუჭვა არ შეიძლება. საზოგადოებაა დამნაშავე, ოღონდ ეს საზოგადოება სხვაგან კი არ ზის, არამედ ეს საზოგადოება ვართ ჩვენ. მე ვარ საზოგადოება, სკოლაა საზოგადოება, მედიაა საზოგადოება, ოჯახია საზოგადოება, ქუჩაა საზოგადოება. ამ საზოგადოებაზე მარტივია საუბარი, რადგან როცა იწყება თემაზე საუბარი, მაშინვე ვემიჯნებით, როგორც მართალი ადამიანი. ჩავჯდებით სავარძელში და ვისაუბრებთ ცუდ საზოგადოებაზე. ხშირად ვერც ვხვდებით, თუ როგორ ვატარებთ ამ ძალადობრივ ფასეულობებს, როგორ ვქადაგებთ ამ ძალადობას. ეს შეგვიძლია თვალებაცრემლებულ დედებს მოვკითხოთ, რადგან ჩვენ ვზრდით ჩვენს შვილებს. თუ არა მშობელს, აბა ვის გადააქვს ის ფასეულობები თაობიდან თაობაზე?! თუ გვინდა, რომ გვყავდეს შვილები, რომლებსაც არ დაჩაგრავენ და რომლებიც არ დაჩაგრავენ, უნდა ვასწავლოთ სხვა რამე.
რუსუდან გოცირიძის საჯარო ლექცია ჩაქვის საჯარო სკოლაში
სოციალურ ქსელში ამ ფაქტის შემდეგ ინტერნეტ მომხმარებლების დიდი ნაწილი აზიარებდა ფოტოს წარწერით „დააბრუნეთ ღმერთი სკოლებში“. ამ მოთხოვნის მთავარი მესიჯად აღიქმება არა სხვადასხვა რელიგიის, ხარისხიანი თეოლოგიური განათლების მიღება, არამედ ითხოვენ ხატებს, ნაკურთხ საკლასო ოთახებს და ლოცვებს გაკვეთილის დაწყების წინ. რამდენად ადეკვატურია ეს მოთხოვნა? არის რელიგიური დოგმატიკის ადგილი სკოლაში?
კანონის მიხედვით, სკოლა არის ჩვენს ქვეყანაში რელიგიისაგან თავისუფალი სივრცე, ოღონდ მხოლოდ კანონის დონეზე. კანონის დონეზე, იმიტომ არის დარჩენილი, რომ ნებისმიერ სკოლაში წააწყდებით ხატების კუთხეს ან ნაკურთხ საკლასო ოთახებს, თუ სკოლა ყოჩაღია შეიძლება სკოლის ეზოშიც ჰქონდეთ ეკლესია… ღმერთი ასე არ ბრუნდება არსად, ღმერთს ვერ გამოაბამ ჯაჭვს. ტაძრების შენებით, კუთხეების მოწყობით და, საერთოდ, საკმეველს არ დასდევს ღმერთი. ღმერთი ასე არ ბრუნდება არსად. ღმერთი უნდა დავაბრუნოთ ადამიანების გულებში. ოღონდ ღმერთი არა, როგორც რომელიმე კონკრეტული “პარტიის ლიდერი”, არამედ უნდა დავაბრუნოთ ღმერთი, რომელსაც ჰქვია სიყვარული, თანაგრძნობა და მიტევება. ბავშვებს ვასწავლოთ ერთმანეთის პატივისცემა და სიყვარული. ასეთი ღმერთის დაბრუნებაზე ორი ხელით თანახმა ვარ…
ბოლო პერიოდში გააქტიურებულია ანტიდასავლური პროპაგანდა. ის აღწევს მედიის, სოციალური ქსელების გზით ჩვენს ყოველდღიურობაში. მუდმივად ხაზს უსვამენ, რომ რუსეთი ერთმორწმუნეა და ევროპული ღირებულებები თავსმოხვეული. ცხადია, თქვენ დასავლეთისკენ იყურებით. რატომ ფიქრობთ, რომ საქართველოს ადგილი ევროპაშია?
იმიტომ, რომ ეს ქვეყანა, რომლის შვილიც ვარ, მეამაყება. რაც მეჩემება არის ზუსტად დასავლური ფასეულობები. ის, რაზეც თქვენ მესაუბრებით, არ არის ფილოსოფიური პრობლემა, ეს არის პოლიტიკური პრობლემა, ეს არის რუსული პროპაგანდის შედეგი. გული მისკდება, როცა ჩემი შვილების თაობა უსმენს რუსულ რეპს. ეს არ არის მხოლოდ მუსიკალური გემოვნების პრობლემა, ეს არის იდეოლოგიის პრობლემა. ის, რასაც ეს ბავშვები ეზიარებიან ჩრდილოელი მეზობლისგან. “დოსტოევსკებზე” აღარავინ ლაპარაკობს. სამწუხაროდ, ჩვენი ბავშვების ნაწილი ძალიან ლაღად გრძნობენ თავს რუსული პროპაგანდის სივრცეში. ეს ნამდვილად ჩემი თაობის ბრალია. გააჩნია, რომელ ფანჯარას გაუღებს მშობელი შვილს და რომელ ჰაერს ასუნთქებს მას. ჩემთვის ევროპა ღირებული არის, იმიტომ რომ მყავს: ვაჟა, ილია, რუსთაველი მყავს; იმიტომ რომ ჩემმა ქვეყანამ თავის დროზე ორიენტირი აიღო დასავლეთზე. ჩემთვის ეს არის დასავლეთი და ეს არის ევროპა.
რას ეტყვით ადამიანებს, რომლებიც კითხულობენ ამ სტატიას, რომლებიც არიან რელიგიური, ეთნიკური ან სექსუალური უმცირესობის წარმომადგენლები, რომლებიც არიან ჩაგვრისა და ძალადობის მსხვერპლნი?
ყველაზე რთული კითხვა ეს არის. არავის არ აქვს მეორე ადამიანის დაჩაგვრის უფლება. არავის ჩაგვრა არ არის და არც უნდა იყოს ჩვეულებრივი ამბავი. ადამიანებს ამის გააზრება სჭირდებათ. ძალადობის ქვეშ მყოფი ადამიანები ხშირ შემთხვევაში იმიტომ კი არ დუმდებიან, რომ გაბედულება აკლიათ, უბრალოდ, მათ ეს ნორმად მიაჩნიათ. არავინ არ უნდა იჩაგრებოდეს და თუკი ვინმე იჩაგრება ან სტკივა, ის უნდა მივიდეს იმ დასკვნამდე, რომ ეს უნდა იყოს გაზრდის მამოტივირებელი და არა კიდევ უფრო ჩაგრულის კანში ყოფნისა და ჩაკეტვის.
ესაუბრა ერეკლე ნოღაიდელი.
