გენდერის მკვლევარი თამთა თათარაშვილი დღეს, 26 ოქტომბერს ბათუმში დისკუსიას მართავს. დისკუსიის თემა, დედობის პოლიტიკური მნიშვნელობაა. რატომ ვერ ახერხებენ ქალები ხშირ შემთხვევაში გათავისუფლდნენ აღზრდის თავსმოხვეული სტერეოტიპებისგან და თვითონ შეცვალონ კულტურული გარემო? ამ თემაზე თამთა თათარაშვილი „ბათუმელებთან“ საუბრობს.
თამთა, რაში მდგომარეობს დედობის პოლიტიკური მნიშვნელობა?
ბუნებრივია სანამ ამ კითხვამდე მივიდოდი, მანამდე მე თვითონ დავდექი იმ რეალობის წინაშე, რასაც დედობა ჰქვია და მივხვდი რომ ცხოვრება ისე არ გრძელდება შვილის დაბადების შემდეგ, როგორც ჩვენ წარმოგვიდგენია ხოლმე. როცა პრობლემის წინაშე ვდგები, ხშირად მივმართავ ლიტერატურას და იქ ვეძებ პასუხებს. ამ კითხვებზე პასუხის მიღებაც ფემინისტურ ლიტერატურაში დავიწყე.
რისი მოლოდინი გქონდათ და რა აღმოჩნდა პრაქტიკაში განსხვავებული?
მოლოდინი მქონდა იმის, რომ შემეძლო შვილის გაჩენის შემდეგაც ისე გამეგრძელებინა ჩვეული ცხოვრება, რაც ბავშვამდე მქონდა. ვიცოდი რომ დედა არის მუდმივი და უწყვეტი სიყვარულის და ზრუნვის წყარო და მეც ასე ვიქნებოდი, მაგრამ ფიზიკური დაღლილობის თუ უძილობის დროს ვეღარ ვახერხებდი იმას, რაც მეგონა რომ ჩვეულებრივად იქნებოდა. ამ პერიოდში ედრიენ რიჩის „ქალისგან გაჩენილი“ წავიკითხე, სადაც სწორედ ამ გამოწვევებზეა საუბარი. იმაზე, დროთა განმავლობაში, როგორ იცვლებოდა დედობის კულტურა სხვადასხვა ეპოქაში. აქ იმაზეც კია საუბარი, როგორ აიღეს მამაკაცებმა ხელში გინეკოლოგიაც კი, რომელიც მანამდე მხოლოდ ქალების საქმედ მიიჩნეოდა.
რატომ არის ეს პრობლემა?
თითქოს მოხდა ქალის გაუცხოება საკუთარი სხეულის მიმართ. თითქოს ქალის სხეულის ექსპერტები გახდნენ კაცები, რომლებმაც უკეთ იციან, როგორ უნდა იმშობიაროს ქალმა. მეორეს მხრივ, ჩვენ ქალები თითქოს გავუცხოვდით ჩვენი სხეულის მიმართ და არ ვიცით რა ხდება იქ.
როგორია საქართველოში დედობა?
ფემინისტურ ლიტერატურაში მნიშვნელოვანი ადგილი უჭირავს შვილების აღზრდის საკითხს და სწორედ აქედან იწყება დედობის პოლიტიკური მნიშვნელობაც. ჩემი პატარა კვლევის საფუძველზე შემიძლია ვთქვა რომ საქართველოში ქალებს არ აქვთ შვილების აღზრდის ინდივიდუალური მიდგომები და გოგონებსაც და ბიჭებსაც სტერეოტიპულად, რაღაც დადგენილი წესების მიხედვით ზრდიან.
მაგალითად, გამოკითხვისას უმეტესობა ამბობდა, რომ გოგონას აღზრდა უფრო ადვილია, რადგან ის შენთან არის, უფრო ადვილია მისი კონტროლი. კონტროლი კი იმიტომ არის მნიშვნელოვანი რომ სახელი არ შეელახოს. ბიჭის კონტროლის მიზანი კი მხოლოდ ის არის რომ ცუდ წრეში არ მოხვდეს. თუმცა რაღაც ეტაპზე როცა ბიჭები წამოიზრდებიან და ქუჩაში პრობლემები შეექმნებათ, დედები მათ პრობლემების წინაშე ტოვებენ და ეს არ მიმაჩნია მთლად გამართლებულად.
კვლევის დროს, მქონდა მოლოდინი რომ მივიღებდი ქალებისგან პასუხს რომ მათ ჰქონდათ განსაკუთრებული დამოკიდებულება შვილების აზღდაში, რომ გოგონების მიმართ სოლიდარობას გრძნობენ და არ უნდათ მათაც გაიარონ იგივე გზა, რაც მან გამოიარა, რომ ეცდება რომ გააძლიეროს შვილი, რომ მსგავსი პრობლემების წინაშე არ აღმოჩნდეს ან ადვილად გადალახოს პრობლემა, მაგრამ ეს პასუხი ვერ მივიღე.
რა ამის მაშინ მთავარი მათთვის, რა ამოძრავებთ ქართველ დედებს?
ვფიქრობ, ყველა გამოკითხული ქალის მიზნები განსხვავებულია, მაგრამ ამ შემთხვევაში პრობლემაა ის რომ ქალები ვერ აცნობიერებენ დედის შრომის მნიშვნელობას და მის პოლიტიკურ მიზანს. იმას, რომ მათ შეუძლიათ შეცვალონ. სამაგიეროდ, ისინი ამბობენ, რომ ისე აღზრდიან „როგორც დედაჩემი მზრდიდა“. ნაკლებია სურვილი შეცვლის, ამბოხის…
რატომ ვერ ახერხებენ ამას თქვენი აზრით?
ზოგადად, ისეთ კულტურაში ვიზრდებით, სადაც მორჩილება ზოგადი მორალური კანონებისა თუ წესებისა უფრო ღირსებად ითვლება, ვიდრე ინდივიდუალური ამბოხი, რაღაცისადმი წინააღმდეგობის გაწევა. მერე ხდება ისე, რომ ამ სტიგმებით გაზრდილი შვილიც ისევე ზრდის თავის შვილს, როგორც ის აღზარდეს. დედები ვხვდებით ხოლმე იმ კულტურის გამტარი რაშიც ჩვენ გვზრდიან და ასე დავდივართ წრეზე.
ამ წესებს მხოლოდ კაცები გვკარნახობენ?
ამ კულტურულ გარემოს ქალებიც ქმნიან, რადგან ისინი ემორჩიელბიან წესებს, შემდეგ კი გადასცემენ შვილებს. წინააღმდეგობის არქონის და მათში არ აღზრდის გამო გამტარები ხდებიან. „კარგი დედობა“ და „კარგი ქალობა“ ალბათ ასე მოიპოვება.
აღზრდას კი აქვს პოლიტიკური მნიშვნელობა, რადგან გამომდინარე იქედან რომ ჩვენს კულტურაში დედა მიიჩნევა ძირითადად შვილების აღმზრდელად, მას აქვს გარკვეული ძალაუფლება ამ პროცესებზე.
რასაკვირველია, ინდივიდუალურად ცალკეული დედები ამას ახერხებენ, მაგრამ ეს ძალაუფლება არის წინაპირობა იმ პოლიტიკური მნიშვნელობის, რომელიც მომავალში შეცვლის საზოგადოებას.
