რა ცვლილებებს გეგმავს აჭარის სოფლის მეურნეობის ახალი მინისტრი ლაშა კომახიძე და რა მიაჩნია წარმატების საზომად, რა სფეროებს აქვს მომავალი აჭარის სოფლის მეურნეობაში და რის დეფიციტს განიცდიან ფერმერები? – ამ და სხვა თემებზე „ბათუმელები“ ლაშა კომახიძეს ესაუბრა.
ბატონო ლაშა, წინა მინისტრის მუშაობას უმაღლესი საბჭო არაეფექტურად მიიჩნევდა. რას შეცვლით თქვენ სოფლის მეურნეობაში?
მოლოდინი ჩემ მიმართ იმხელაა, რომ მე თვითონ მეშინია. მოლოდინია როგორც მთავრობის მხრიდან, ასევე არასამთავრობო სექტორის და იმ უცხოელი პარტნიორების მხრიდან, საიდანაც მოვდივარ. თუმცა, ეს ყველაფერი ამასთანავე გაცილებით მეტ პასუხისმგებლობასაც მაკისრებს.
თქვენი წარდგენის დროს აჭარის მთავრობის თავმჯდომარემ, ზურაბ პატარაძემ განაცხადა, რომ თქვენი წვლილი აჭარის სოფლის მეურნეობის განვითარების სტრატეგიაში საკმაოდ დიდია, რაც განაპირობებს 2016-2020 წლების მანძილზე ევროკავშირის მრავალმილიონიან საგრანტო პოლიტიკას. დაასახელეთ ყველაზე მნიშვნელოვანი გრანტები, რომლებიც ENPARD-ის ფარგლებში მიიღო აჭარამ და რას ველოდებით ამ გრანტებისგან?
ENPARD-ის ფარგლებში აჭარაში 3,3 მილიონი ევრო ჩაიდო. პირველი ფაზა უკვე დასრულებულია და ის ითვალისწინებდა ფერმერებისთვის მომსახურების სერვისების შექმნას და დანერგვას. ამ პროექტის ფარგლებში მოხდა ნერგების წარმოება, სადაც სამი ათეული წლის შემდეგ მეცნიერები პირველად ჩავრთეთ სანერგეების განვითარების პროცესში. ციტრუსების გარდა დავრგეთ კენკროვნები: ჟოლო, მოცვი და სხვა, რაც ძალიან წარმატებული გამოდგა. შავი მოცვის მოშენების მხრივ შეიძლება ისტორიული ცვლილებაც კი სოფლის მეურნეობაში, რადგან ძალიან წარმატებული გამოდგა. 1 კგ. ჩასაბარებელი მოცვის ღირებულება წელს 7 ლარი იყო. ერთ-ერთი ქალბატონი, რომელიც ამ პროექტში ჩაერთო, ღვინის ქარხანაში მუშაობის დროს 250 ლარს იღებდა ხელფასს, მოცვის რეალიზაციით ყოველ მესამე დღეს იღებდა 200 ლარს. ხომ არის ეს სერიოზული ცვლილება?!
წარმატებით დაინერგა პირუტყვის ხელოვნური განაყოფიერება, რაც ჯიშების გაუმჯობესებისა და პროდუქტიულობის გაზრდისთვის არის მნიშვნელოვანი. დაგეგმილია სისტემური ცვლილებები, რაც ითვალისწინებს იმას, რომ ჩვენი თანამშრომლები უნდა იყვნენ ველად, ფერმერებთან და მუდმივად უწევდნენ მათ საინფორმაციო დახმარებას სწორი აგროღონისძიებების გატარებისთვის. ENPARD-ის ფარგლებში დაიბეჭდა 15 წიგნი სოფლის მეურნეობის სხვადასხვა მიმართულებაზე, რაც არასდროს არ ყოფილა ქართულ ენაზე. გამოიცა 31 სხვადასხვა თემატიკის ბროშურა.
ENPARD-ის ყველა პროექტი წარმატებული იყო, თუ არის ჩავარდნებიც?
მნიშვნელოვანია ის, რომ დაინერგა ისეთი მექანიზმები, როგორიც არის SMS ფერმერობა. დღეს ბაზაში დაახლოებით 20 ათასი ფერმერია, რომელსაც საშუალოდ კვირაში ერთხელ მისდის SMS, თუ როდის, რა სამუშაოები უნდა დაიწყოს. უკვე გურიიდან და სამეგრელოდანაც კი გვყავს ფერმერები ჩართული. მოკლე ტექსტურ შეტყობინებას ჩვენი თანამშრომლები აგზავნიან ფერმერებთან, რომლებიც მუშაობენ „აგროსერვისცენტრში“.
ეკოლოგიურად რამდენად სუფთად იწარმოება კენკროვანი პროდუქცია და რამდენად კარგად არის დაცული პესტიციდების გამოყენების ნორმები?
სწორედ ამაშია ჩვენი ჩართულობა საჭირო, რომ სწორად ვიმუშაოთ ფერმერთან. `ენპარდის~ ფარგლებში ხდება ნიადაგის ანალიზი, ჩვენს ყველა ფილიალს რაიონებში აქვს პორტაბელური ნიადაგის ლაბორატორია, რომ აიღონ სინჯები და გაანალიზონ.
როგორია შედეგები, გამოვლინდა სასუქის გადამეტებული მოხმარება?
ეს რთული კითხვაა და ჩვენი კოლეგების, სურსათის უვნებლობის სამსახურის თემა უფროა, მაგრამ კატასტროფული ვითარება არ არის. ნამდვილად კარგი სიტუაცია იმ მხრივ, რომ ფერმერს სწორად ვუთხრათ, რა სჭირდება მის ნიადაგს და რა დოზებით, ასევე გავზომოთ პესტიციდების შემცველობა ნაყოფშიც.
მეცხოველეობის მიმართულებით არსებობს პრობლემები. კონკრეტულად, არის საუბარი იმაზე, რომ რძის მწარმოებლები ვერ ახერხებენ პროდუქტის დროულ ტრანსპორტირებას, არ არის ლაბორატორიები, რძის ჩამბარებელი პუნქტების ნაკლებობაა და ა.შ რა შეიცვლება მათთვის?
არის საუბარი მცირე და საშუალო საწარმოების შექმნაზე, დიდაჭარის ცენტრში მიმდინარეობს შენობის რემონტი და იქაც გაიხსნება მსგავსი საწარმო.
მთავრობის თავმჯდომარემ, ზურაბ პატარაძემ ხულოში ყოფნის დროს განაცხადა, რომ აპირებთ სასაკლაოების სუბსიდირებას, რა მიმართულებით სჭირდება სასაკლაოებს დაფინანსება?
სასაკლაოებზე არსებული ტარიფები არის სერიოზული ბარიერი მოსახლეობისთვის, რადგან ფასი არის მაღალი. ამიტომ ფერმერს აღარ უღირს ფასი გადაიხადოს დაკვლაშიც, შემდეგ ტრანსპორტირებაში და ა.შ. ჩვენი ინტერესია, რომ პირუტყვი დაიკლას სასაკლაოზე, სადაც ხდება ყველა ნორმის დაცვა. სუბსიდირების შემდეგ ფერმერი გადაიხდის პირუტყვის დაკვლის საფასურის მხოლოდ 20 პროცენტს. გარდა ამისა, გაუმჯობესდება ცხოველების აღრიცხვიანობაც.
გარდა ამისა, მაღალმთიან რეგიონში ჩვენ ვგეგმავთ მეცხოველეობის ბირჟის ამოქმედებას, სადაც მოხდება ყველა პირუტყვის შემოწმება და აღრიცხვა იმპორტიორებსაც ექნებათ ინფორმაცია ამის შესახებ, რაც გაუადვილებს ფერმერს მის რეალიზაციას.
სტატისტიკა აჩვენებს, რომ რეგიონში ვეტერინარების დეფიციტია. როგორ აპირებთ ამ პრობლემის მოგვარებას?
ჩვენ სომეხ კოლეგებთან ერთად, რეგიონში ვაპირებთ კონკრეტული პროექტის განხორციელებას, რომელიც სერიოზულად გააძლიერებს ვეტერინარიას. იგეგმება ექვსი სადემონსტრაციო პროექტი და რამდენიმე ვეტერინარული სადგურის მომზადება მოხდება მაღალმთიან რეგიონში. პროექტებს ავსტრიული დონორი ორგანიზაცია აფინანსებს.
როგორც ვიცით, საუბარია სასურსათო პროდუქტების ბირჟის გახსნაზეც, რა პრინციპით იმუშავებს ეს ბირჟა?
ჩვენ ვაპირებთ ფერმერებს გავუჩინოთ ალტერნატიული წვდომა პირდაპირ მყიდველზე. სწორედ ამ ამოცანის გადაჭრას ემსახურება სასურსათო ბირჟა. ეს არ იქნება ბაზარი, სადაც ფერმერი მივა და დახლთან დადგება, არამედ ფერმერებისთვის გამოიყოფა ცალკე ადგილი, სადაც მას შესაძლებლობა ექნება შეხვდეს პოტენციურ მყიდველს. იქნებიან ეს რესტორნების, სასტუმროებისა თუ კვების ობიექტების წარმომადგენლები. მათთან კომუნიკაციას უზრუნველყოფს სამინისტრო. მოხდება ყველა ფერმერის აღრიცხვა და ბაზაში შეტანა. წლის ბოლომდე დაახლოებით 10 ათასი საოჯახო მეურნეობის ბაზებში განთავსებას და აღრიცხვას ვგეგმავთ, სადაც იქნება ზუსტი ინფორმაცია, ვის რა პროდუქცია მოჰყავს და რამდენი. პოტენციურ მომხმარებელთან დასაკავშირებლად გამოყენებული იქნება სმს-ს სისტემაც. ჩვენ გვექნება შემსყიდველების ბაზებიც და მათაც მიეწოდებათ ინფორმაცია.
რა დრო დასჭირდება ამ სისტემის დანერგვას?
ტექნიკური საკითხებია მოსაგვარებელი, რადგან საჭიროა ადგილის შერჩევა ბირჟისთვის. ადგილი უნდა გამოიყოს ბათუმში ან პერიფერიებში.
თაფლის წარმოებასთან დაკავშირებით რა გეგმები გაქვთ. ბოლო პერიოდში ფერმერები საუბრობენ ფუტკრის ოჯახების განადგურებაზე, რის მიზეზადაც ისინი ასახელებენ პესტიციდებს, რომლითაც სოფლის მეურნეობის პროდუქტები იწამლება. იცნობთ ამ პრობლემებს?
ქიმიკატების წილი ფუტკრების პრობლემაში რეალურად ძალიან დაბალია, რადგან 21 მეფუტკრე კოოპერატივი დავაფინანსეთ „ენპარდის“ ფარგლებში და ძალიან კარგად შევისწავლეთ ეს პრობლემა. პრობლემა აქვთ მათ, ვინც სპონტანურად, ინფორმაციის მოძიების და შესწავლის გარეშე იწყებენ ფუტკრების მოშენებას. ყველაზე სერიოზული მიზეზი ფუტკრის დაღუპვის არის კლიმატური პირობები. წვიმიანი სეზონი არ ვარგა ფუტკრებისთვის, რადგან ვერ მუშაობენ და შესაბამისად, თუ თავისთვის სამყოფი თაფლი ვერ დააგროვა, ზამთარში მეფუტკრეს მისი ხელოვნურ კვებაზე გადაყვანა უწევს, რაც მას ღუპავს.
შეწამვლაც კლავს ფუტკარს, მაგრამ აქ არ არსებობს სხვა რეგულაცია, გარდა მეზობლური ურთიერთობებისა. ასეა მთელს ევროპაში და ჩვენც ასე უნდა ვიმოქმედოთ. როცა მეზობლად ცხოვრობენ მეფუტკრე ფერმერები, უნდა გააფრთხილოს მეზობელმა რომ შეწამვლას იწყებს და ფერმერი ერთი დღით ჩაკეტავს ფუტკარს. ეს დრო საკმარისია იმისთვის, რომ წამალი გაიფანტოს და ფუტკარს ზიანი არ მიადგეს.
ბევრმა ფერმერმა ისიც კი არ იცის, რომ სკასთან ახლოს მარილიანი წყალი დადგას, ფუტკარმა წყურვილი რომ მოიკლას. როცა ის ვერ პოულობს წყალს, მიდის არაჰიგიენურ ადგილებში, რაც მას ზიანს აყენებს. ევროპელ ფერმერს აქვს უმაღლესი განათლება, რომელმაც იცის სოფლის მეურნეობის თანამედროვე მიღწევები, ამიტომ ჩვენთანაც ვიწრო სპეციალიზაციები უნდა განვითარდეს.
მანდარინთან დაკავშირებით რა გეგმები გაქვთ?
რეგიონში უკვე მოქმედებს ორი მსხვილი ქარხანა და ლაპარაკია იმაზე, რომ ქობულეთის ქარხანა იწყებს მანდარინის წვენის ჩამოსხმას, რაც ენესზე ფასის მატებას გამოიწვევს. რამდენით _ ჯერ ვერ გეტყვით, თუმცა 20 თეთრზე მეტი იქნება. ვაპირებ შევისწავლო პავილიონების საკითხი და გავიგო, რა პოტენციალი აქვთ. ვაპირებთ ახალი პროგრამის დანერგვას, რომელიც ციტრუსის სტიმულირებას ეხება, თუმცა დეტალებზე ჯერ არ ვისაუბრებ.
არჩევნების შემდეგ იქნება სამთავრობო ცვლილებებიც. როგორ ფიქრობთ მოასწრებთ ამ დროში იმდენის გაკეთებას, რომ პოსტი შეინარჩუნოთ?
სამი თვე ძალიან მოკლე ვადაა იმისთვის, რომ ფიზიკურად რამე შექმნა, მაგრამ საკმარისია აჩვენო სისტემური ცვლილება. ამის დამტკიცებას, ვფიქრობ, შევძლებ. ასევე ის ორი პროექტი – მეცხოველეობისა და სასურსათო ბირჟა – მთავარ ამოცანას წყვეტს. თუ ეს გადავწყვიტეთ, მარტო ამის გამო ღირს ჩემი მინისტრობა.
